رزرو نوبت
کرانیوتومی نوعی از عمل جراحی مغز برای کاهش خطرات تهدید کننده‌ی حیات در مغز انسان است. مغز انسان یکی از پیچیده‌ترین و خارق‌العاده‌ترین شگفتی‌های خلقت محسوب می‌شود. گاهی این ساختار بی‌نظیر با مشکلاتی از قبیل تومور، خون‌ریزی، آنوریسم (ضعف دیواره عروق) و… آسیب می‌بیند. جراحی کرانیوتومی در بسیاری موارد شانس دوباره‌ای برای زندگی طولانی‌تر و با کیفیت بالاتر به بیماران می‌دهد. در این مقاله جراحی کرانیوتومی را به صورت کامل بررسی می‌کنیم. برای آشنایی با این روش جراحی تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
کرانیوتومی چیست؟
کرانیوتومی در لغت به معنی ایجاد برش و سوراخ در استخوان جمجمه است. به عبارت دیگر؛ کرانیوتومی یک عمل جراحی مغز است که با ایجاد سوراخی کوچک در جمجمه یا برداشتن قسمتی از استخوان جمجمه انجام می‌شود. با انجام این عمل، جراح به بافت مغز دسترسی پیدا می‌کند. معمولا بعد از اتمام جراحی، بخش استخوانی کوچک حذف شده از جمجمه (تحت عنوان فلپ استخوانی)، توسط جراح به محل قبلی خود باز می‌گردد.
کاربردهای جراحی کرانیوتومی
عمل کرانیوتومی برای درمان بسیاری از بیماری‌های کاربرد دارد. در ادامه برخی از کاربردهای مهم این روش جراحی را نام می‌بریم. کاربردهای جراحی کرانیوتومی عبارتند از:
- برداشتن تومور مغزی
- بیوپسی یا برداشتن نمونه از بافت مغزی برای بررسی پاتولوژی
- حذف یک لخته‌ی خونی یا خون از بافت مغز
- کاهش فشار مغزی بعد سکته یا یک تورم مغزی در اثر ضربه
- اصلاح شکستگی یا آنوریسم
- درناژ آبسه‌های مغزی
- درمان صرع
- قرار دادن دستگاه‌های محرک برای بهبود حرکت در بیماران پارکینسون یا دیستونی در جراحی تحریک عمقی مغزی
- ترمیم شکاف سخت‌شامه
- حذف ناهنجاری‌های عروقی یا فیستول‌های شریانی
انواع جراحی کرانیوتومی
جراحی کرانیوتومی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. در واقع، ۴ نوع از این جراحی وجود در که این روش‌ها عبارتند از:
- ترانس لابیرنتین
- سوپرااوربیتال
- اوربیتو زیگوماتیک
- رترو سیگموئید یا کرانیوتومی سوراخ کلید
ترانس لابیرنتین
کرانیوتومی ترانس لابیرنتین به معنی دسترسی به مغز از طریق ایجاد برش در استخوان‌های لابیرنت و گوش داخلی است. به عبارت دیگر در این روش کرانیوتومی، برشی در پشت گوش و استخوان گیجگاهی ایجاد می‌شود. این برش به جراح اجازه می‌دهد که به مغز دسترسی داشته باشد. این جراحی برای درمان تومورهای قسمت گیجگاهی مغز که باعث کاهش شنوایی می‌شوند، کاربرد دارد. همچنین، این جراحی در بعضی بیماری‌ها دسترسی خوبی به بخش‌های عمقی‌تر بافت مغز برای برداشت بخش‌هایی از استخوان‌های گوش داخلی ایجاد می‌کند.
نقطه ضعف آشکار این روش از بین رفتن میزان شنوایی باقی‌مانده است، بنابراین بیماران با چالش انتخاب میان میزان شنوایی قبل جراحی کرانیوتومی و ریسک عوارض بعد جراحی و ناشنوایی روبه‌رو هستند. به همین دلیل این جراحی اکثرا در مواردی انجام می‌شود که شنوایی رضایت‌بخشی وجود ندارد. اما، نکته مثبت روش جراحی ترانس لابیرنتین، ایجاد دسترسی عالی و گسترده به عصب فاسیال است.
سوپرااوربیتال
کرانیوتومی سوپرااوربیتال به معنی دسترسی به مغز از طریق ایجاد برش در قسمت بالای اوربیت یا کره‌ی چشم است. در این روش جراحی، برشی از قسمت بالای کره چشم و ابرو ایجاد می‌شود تا دسترسی به بافت مغز به صورت عمیق و تا پشت بینی و چشم فراهم شود. هدف از این نوع جراحی دسترسی به بخش فرونتوتمپورال (پیشانی-گیجگاهی) به منظور برداشتن تومورها از قشر مغز است. این جراحی، جایگزین مناسبی برای جراحی اندوسکوپیک اندونازال (درون بینی) در مواردی است که تومور یا ضایعه مغزی بزرگ و نزدیک به عصب افتالمیک وجود دارد.
در این روش جراحی به علت برش کوچکی که در استخوان جمجمه ایجاد می‌شود، نسبت به دیگر روش‌ها احتمال آسیب به مغز کمتر خواهد بود. بنابراین کرانیوتومی سوپرا اوربیتال درد کمتر، اسکار کوچک‌تر و نقاهت کوتاه‌تر پس از جراحی را به دنبال خواهد داشت. از طرف دیگر، این برش کوچک ایجاد شده در این جراحی باعث ایجاد محدودیت در برخورد با پیچیدگی‌های غیرقابل پیش‌بینی هنگام جراحی می‌شود.
اوربیتو زیگوماتیک
جراحی اوربیتو زایگوماتیک، برشی میان حفره چشم و استخوان گونه برای دسترسی به مغز ایجاد می‌کند. این برش بین قسمت فوقانی خارجی حفره‌ی چشم و استخوان گونه و پشت خط رویش مو ایجاد می‌شود. این جراحی به جراح، دسترسی گسترده به مغز برای درمان آنوریسم شریان‌های ارتباطی قدامی، تومورهای هیپوفیزی، مننژیوما، کرانیوفارنژیوما ها، و تومورهای پیچیده می‌دهد.
در مورد جراحی تومور مغزی بیشتر بخوانید!
رترو سیگموئید یا سوراخ کلید
نام دیگر کرانیوتومی سوراخ کلید، کرانیوتومی رترو سیگموئید است. در این روش کرانیوتومی برش کوچکی در ناحیه پشت گوش برای ایجاد دسترسی به مخچه و ساقه مغز و حذف تومورهای قاعده‌ی جمجمه ایجاد می‌شود. مزیت این روش درد کمتر، اسکار کوچک‌تر و ریکاوری کوتاه‌تر پس از کرانیوتومی است.
عوارض کرانیوتومی
کرانیوتومی مانند هر عمل جراحی عوارض و خطرات خاص خود را دارد. این عوارض خصوصا در منطقه‌ای از مغز که تحت جراحی قرار می‌گیرد، ایجاد می¬شود. به عنوان مثال اگر ناحیه¬ی مربوط به تکلم طی جراحی کرانیوتومی، آسیب ببیند، پس از جراحی فرد مشکل گفتاری پیدا خواهد کرد. در ادامه به چند عارضه‌ی شایع جراحی کرانیوتومی اشاره خواهیم کرد:
- عفونت
- خون‌ریزی
- ترومبوز و لخته
- پنومونی و عفونت ریه‌ها
- فشار خون ناپایدار
- تشنج
- ضعف عضلانی
- ادم مغزی
- نشت مایع مغزی نخاعی
- عوارض مربوط به بی‌هوشی عمومی
موارد زیر از پیچیدگی‌ها و عوارض کرانیوتومی هستند که به صورت نادر و در ارتباط با محل جراحی رخ می‌دهند:
- مشکلات حافظه
- دشواری در تکلم
- تعادل و هماهنگی غیرمعمول
- کما
مراقبت‌های بعد از جراحی کرانیوتومی
مانند هر روش جراحی دیگر، این جراحی نیز نیاز به انجام برخی اقدامات مراقبتی دارد. این اقدامات را جراح به بیمار اطلاع می‌دهد. مراقبت‌های این جراحی به دو بخش کلی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
- در بیمارستان
- درخانه
در بیمارستان
به صورت کلی اقداماتی که برای مراقبت از بیمار در بیمارستان انجام می‌شود، شامل نکاتی است که خود بیمار باید رعایت کند و اقداماتی که پرستار یا پزشک برای مراقبت از بیمار انجام می‌دهند. این اقدامات عبارتند از:
- تجویز دارو جهت کاهش ورم مغزی
- فیزیوتراپی و آموزش تنفس عمیق برای جلوگیری از پنومونی و بازگشت ظرفیت ریوی
- بالا بردن تخت جهت کاهش تورم سر و صورت (مقداری تورم طبیعی است)
- ارزیابی عملکرد مغز با معاینات مکرر مردمک‌ها، پرسش سوالات مربوط به شخص، زمان و مکان و
- بررسی حرکات و قدرت اندام‌های دست و پا
- استفاده از از دستگاه‌های ایجاد فشار scd جهت کاهش ریسک ترومبوز و لخته در اندام تحتانی
- فیزیوتراپی و بازتوانی برای بهبود عملکرد حرکتی و خروج از تخت
- تنظیم برنامه‌ی پیگیری بیمار و تاریخ ویزیت و معاینه مجدد
در خانه
اقداماتی که بیمار باید بعد از جراحی در خانه برای مراقبت از خود انجام دهد و نکاتی که باید رعایت کند عبارتند از:
- خشک و تمیز نگه داشتن محل جراحی
- پوشیدن کلاه‌های گشاد بعد از جراحی و اجتناب از استفاده از کلاه گیس تا زمان بهبودی کامل محل کرانیوتومی (حدود ۳ الی ۴ هفته)
- استفاده از داروهای توصیه شده توسط پزشک برای کاهش درد
- تداوم تمرین‌های تنفسی و پرهیز از مواردی که می‌تواند باعث افزایش ریسک عفونت ریوی و تنفسی شود. مواردی مانند: مصرف دخانیات، دود و آلودگی هوا
- ادامه تمرینات فیزیوتراپی تا بازگشت سطح عملکرد و انرژی قبل از جراحی
- اجتناب از حمل کردن اجسام سنگین برای پیشگیری از آسیب به محل جراحی
- رانندگی نکردن تا زمانی که پزشک با توجه به شرایط و عملکرد بیمار اجازه دهد.
علائم خطرناک بعد از جراحی کرانیوتومی
اگر بیمار بعد از جراحی هرکدام از عوارضی که در ادامه نام می‌بریم را داشته باشد، بهتر است که هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کند و در مورد این علائم با پزشک مشورت کند. علائم خطرناک بعد از جراحی عبارتند از:
- تورم، قرمزی، گرمی و ترشحات خونی یا غیر خونی از محل انجام جراحی
- افزایش درد در اطراف محل برش جراحی
- تغییرات بینایی
- کاهش هوشیاری و تمایل به زیاد خوابیدن در طول روز
- ضعف اندام‌های فوقانی و تحتانی (دست و پا)
- مشکل در تکلم
- تشنج
- مشکلات تنفسی و درد قفسه سینه
- اضطراب و اختلالات رفتاری
کلام پایانی
کرانیوتومی یک جراحی مغزی با هدف کاهش خطراتی است که زندگی را تهدید می‌کنند. خطراتی مانند: تومورها و خون‌ریزی‌های مغزی از جمله این خطرات هستند. با توجه به اینکه کرانیوتومی در حساس‌ترین و پیچیده‌ترین ارگان بدن یعنی مغز انجام می‌شود، می‌تواند عوارض بسیاری نیز به همراه داشته باشد. همچنین مهارت پزشک در تعیین سرنوشت بیمار نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم برای جراحی‌های مغز که نیاز به تجربه و تبحر بالای جراح دارند، به دکتر ارتیاعی فوق تخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
دیدگاهتان را بنویسید