رزرو نوبت
جراحی مغز و اعصاب عملکردی یک تخصص فرعی از جراحی مغز و اعصاب است که با هدف بهبود کیفیت زندگی، معمولاً در شرایط مزمن عصبی انجام می‌شود. این روش‌ها، دقیق و کم تهاجمی هستند و برخی از عمیق‌ترین نواحی مغز را برای درمان بیماری‌هایی مانند: درد مزمن، اختلالات حرکتی و… هدف قرار می‌دهند. با این حال، درک اینکه استریوتاکسی و فانکشنال چیست و شامل چه مواردی می‌شود، می‌تواند گیج کننده باشد. در این مقاله، ما عمیق‌تر به این زمینه می‌پردازیم، برای آشنا با تمام نکات مربوط به آن تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.
استریوتاکسی و فانکشنال چیست؟
جراحی استریوتاکسی و فانکشنال، یکی از تخصص‌های جراحی مغز و اعصاب به حساب می‌آید که هدف آن اصلاح عملکرد سیستم عصبی است. این رشته از جراحی مغز و اعصاب در درمان اختلالات سیستم عصبی مرکزی (CNS) با تعدیل عملکرد مغز و اعصاب محیطی با استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های مختلف تخصص دارد.
کاربرد استریوتاکسی و فانکشنال
جراحی مغز و اعصاب عملکردی به درمان بیماران با تشخیص‌های مختلف کمک می‌کند، کاربردهای آن عبارت‌اند از:
- اختلالات حرکتی مانند: لرزش اساسی، دیستونی و بیماری پارکینسون
- دردهای مزمن مانند: نورالژی، دردهای مرتبط با سرطان، نوروپاتی دیابتی، کمردرد مزمن و انواع دیگر
- اختلالات اسپاستیسیته ناشی از آسیب اعصاب یا نخاع و فلج مغزی
- اختلالات روانپزشکی مانند افسردگی شدید و اختلالات وسواس اجباری مقاوم به درمان دارویی
وظایف جراح استریوتاکسی و فانکشنال
جراحان مغز و اعصاب عملکردی با متخصصان مغز و اعصاب همکاری می‌کنند و بیماران مبتلا به اختلالات عصبی مزمن را درمان می‌کنند. نقش اصلی جراح، استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های مختلف برای بهبود کیفیت زندگی بیمار با به حداقل رساندن علائم عصبی است. علاوه بر شناسایی بهترین روش‌ها برای بیمار، جراحان مغز و اعصاب فانکشنال نیز وظیفه اجرای این روش‌ها و مشاهده بیمار را در طول دوره بهبودی دارند. جراحان همچنین بسته به شرایط بیمار، با سایر متخصصان پزشکی از جمله متخصصان مغز و اعصاب، متخصصان طب درد، روانشناسان و رادیولوژیست‌ها همکاری می‌کنند. بسته به تشخیص، جراح مغز و اعصاب می‌تواند یک یا چند عمل جراحی انجام دهد که عبارت‌اند از:
- مانیتورینگ داخل جمجمه‌ای: برای ارزیابی منشأ تشنج‌هایی که به داروها پاسخ نمی‌دهند
- جراحی فرسایش لیزری: برای درمان ضایعات عمیق در مغز که برای جراحی‌های سنتی قابل دسترس نیستند
- تحریک عصب واگ: برای درمان صرع
- تالاموتومی: برای درمان پارکینسون و لرزش اساسی
- پالیدوتومی: یک روش درمانی برای بیماری لرزش اساسی و پارکینسون
- تحریک عمیق مغز: به جهت بهبود لرزش و بیماری پارکینسون
- رفع فشار میکروواسکولار: برای درمان نورالژی سه قلو و اسپاسم صورت یا همی فاسیال
- ریزوتومی از راه پوست: برای درمان نورالژی سه قلو
- رادیوسرجری استریوتاکتیک: برای درمان تومورهای واقع در نقاط عمیق مغز
انواع بیماری‌هایی که با استریوتاکسی و فانکشنال درمان می‌شوند
زمینه جراحی مغز و اعصاب عملکردی به سرعت در حال گسترش است. کارشناسان معتقدند که از طریق ادامه تحقیقات و آزمایش، جراحی عملکردی می‌تواند به درمان اعتیاد، افسردگی و سایر شرایط رفتاری نیز کمک کند. در حال حاضر برخی از بیماری‌هایی که به عنوان یک روش درمانی به جراحی مغز و اعصاب عملکردی تکیه می‌کنند عبارتند از:
- صرع
- اختلالات حرکتی
- نورالژی سه قلو
- درد مزمن
- پارکینسون
صرع
جراحی مغز و اعصاب عملکردی تکنیک‌های جراحی مختلفی را ارائه می‌دهد که می‌تواند برای تشخیص، نظارت و مدیریت تشنج مورد استفاده قرار گیرد. درمان‌ها و تکنیک‌های رایج مورد استفاده برای صرع عبارتند از:
- مانیتورینگ داخل جمجمه‌ای: قرار دادن الکترودها بر روی سطح مغز برای اهداف نظارت
- جراحی ابلیشن با لیزر: از بین بردن بافتی که باعث تشنج می‌شود
- تحریک عصب واگ: ارسال انرژی الکتریکی ملایم و منظم به عصب واگ در گردن برای درمان تشنج
اختلالات حرکتی
اختلالات حرکتی یک اصطلاح عمومی است که به گروهی از شرایط سیستم عصبی که باعث حرکات غیرطبیعی یا افزایشی می‌شود، اشاره دارد. حرکات ممکن است ارادی یا غیرارادی باشند که موجب بیماری‌هایی مانند: بیماری پارکینسون، لرزش اساسی، دیستونی و همی بالیسموس می‌شود. جراحی مغز و اعصاب عملکردی درمان‌های مختلفی دارد که عبارت‌اند از:
- تالاموتومی، پالیدوتومی و تحریک عمقی مغز: روشی که مستلزم قرار دادن الکترود در محل خاصی از مغز برای بهبود حرکات بیماران مبتلا به صرع، لرزش اساسی و دیستونی است.
- اولتراسوند متمرکز: با استفاده از انرژی اولتراسوند متمرکز با شدت بالا که توسط MRI هدایت می‌شود تا مناطق کوچک و هدفمند بافت مغز را برای کاهش لرزش گرم کند.
نورالژی سه قلو
نورالژی سه قلو یک درد مزمن عصبی است که صورت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری اغلب با استفاده از روش‌های جراحی مغز و اعصاب درمان می‌شود که عبارت‌اند از:
- رفع فشار میکروواسکولار: این تکنیک با جلوگیری از فشار دادن عروق خونی به عصب سه قلو به اصلاح علل مکانیکی نورالژی سه قلو کمک می‌کند.
- ریزوتومی از راه پوست: در این روش از یک سوزن یا بالون برای مختل کردن بخشی از عصب سه قلو استفاده می‌شود تا دیگر نتواند سیگنال‌های درد را به مغز ارسال کند.
- رادیوسرجری استریوتاکتیک (SRS): این تکنیک از پرتوهای هدفمند تابش برای تأثیر بر ریشه عصبی مسئول علایم استفاده می‌کند.
درد مزمن
بیمارانی که از انواع مختلف دردهای مزمن، از جمله سردرد و کمردرد رنج می‌برند، گزینه‌های متعددی برای درمان جراحی مغز و اعصاب دارند. گزینه‌های درمانی آن‌ها عبارت‌اند از:
- محرک‌های طناب نخاعی: محرک‌های نخاعی، جایگزین موثری برای بیماران در مواردی هستند که سایر مداخلات پزشکی با شکست مواجه شده اند. محرک‌ها می‌توانند در بیمارانی که به دقت انتخاب شده‌اند، نرخ موفقیت طولانی‌مدتی بین ۴۷ تا ۷۴ درصد داشته باشند.
- پمپ‌های داخل نخاعی: پمپ‌های داخل نخاعی، یک مداخله رایج جراحی مغز و اعصاب عملکردی هستند که از پمپ‌های کاشته شده برای رساندن دوزهای کوچک دارو به طور مستقیم به مایعی که نخاع (CSF) استفاده می‌کند.
همچنین در مورد انواع سردرد بخوانید.
بیماری پارکینسون
همه بیماران مبتلا به بیماری پارکینسون، واجد شرایط جراحی فانکشنال نیستند، اما افرادی که معیارهای خاصی را دارند می‌توانند از تحریک عمیق مغز بهره‌مند شوند. به طور مشابه، بیمارانی که دارای لرزش غیرقابل درمان پزشکی هستند یا نسبت به عوارض جانبی دارو تحمل ندارند، می‌توانند برای چندین گزینه درمانی جراحی عملکردی، مانند: پالیدوتومی، تالاموتومی و تحریک عمیق مغز در نظر گرفته شوند. سایر شرایطی که جراحان مغز و اعصاب عملکردی ممکن است درمان کنند عبارتند از:
- اسپاسم همی صورت
- چوردوما
- کندروسارکوم
- تومور هیپوفیز
- تومورهای مغزی
آینده استریوتاکسی و فانکشنال برای بیماران
در حال حاضر، بیشتر تمرکز پیرامون جراحی مغز و اعصاب عملکردی، کمک به بیماران برای دستیابی به تحرک و عملکرد بهتر است. با این حال، درمان‌هایی وجود دارد که برای بیماران مبتلا به اختلالات رفتاری در حال بررسی است. در آینده قابل پیش‌بینی، جراحی مغز و اعصاب عملکردی ممکن است برای کمک به بیماران مبتلا به شرایط رفتاری مانند اختلال وسواس فکری، افسردگی شدید و اختلالات خوردن گسترش یابد.
کلام پایانی
جراحی مغز و اعصاب عملکردی، یک تخصص فوق‌العاده در حال رشد است. این روش‌ها به مراقبان و بیماران روش‌های جدیدی را برای مقابله با شرایط مزمن ارائه می‌دهد. این شرایط بر تحرک و عملکرد مانند: اختلالات حرکتی، صرع، درد مزمن و آسیب‌های نخاعی تأثیر می‌گذارند. با تحقیقات و آزمایش‌های بیشتر، جراحی مغز و اعصاب عملکردی ممکن است به بیماران مبتلا به شرایط رفتاری نیز کمک کند.
