رزرو نوبت
بیماری‌های مربوط با مغز و اعصاب، بیماری‌های خطرناکی هستند که بسیاری از آن‌ها به صورت مادام‌لعمر همراه بیمار می‌مانند. اکثر این بیماری‌ها درمان قطعی ندارند، اما می‌شود عوارض و علائم آن را تا حد بسیار زیادی کاهش داد. در ادامه به بررسی کامل علائم، عوامل، پیشگیری، راه‌های تشخیص و درمان‌های موجود برای دیستونی خواهیم پرداخت. تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.
دیستونی چیست؟
دیستونی، یک اختلال سیستم عصبی است که باعث انقباضات غیرقابل کنترل عضلانی می‌شود، به این معنی که ماهیچه‌های فرد به صورت ناخواسته منقبض می‌شوند. اگرچه بر ماهیچه‌ها تأثیر می‌گذارد، اما در واقع یک مشکل با مغز یا قسمت دیگری از سیستم عصبی است. نام «دیستونیا» ترکیبی از پیشوند لاتین «dys-» و کلمه یونانی «-tonos» است که به تنش عضلانی اشاره دارد. ترکیب این دو کلمه مشکلی را توصیف می‌کند که در آن عضلات به روشی معیوب یا نادرست منقبض می‌شوند.
تفاوت بین دیستونی و دیسکینزی چیست؟
دیسکینزی و دیستونی ارتباط نزدیکی دارند اما یکسان نیستند. دیسکینزیا یک کلمه یونانی است که از کلمه «kinesis» به معنای «حرکت» گرفته شده است. کلمه ترکیبی به حرکاتی اشاره دارد که مشکل دارند یا به نحوی اتفاق می‌افتند که نباید رخ دهند. دیسکینزی حرکات غیرارادی ماهیچه است، به این معنی که خارج از کنترل فرد اتفاق می‌افتد. دیستونی نوع خاصی از دیسکینزی است. با دیستونی، عضلات برای دوره‌های طولانی‌تر منقبض می‌شوند.
دیستونی چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
بسته به اینکه چرا این اتفاق می‌افتد، هر فردی ممکن است به دیستونی مبتلا شود. برخی از علل مربوط به سن هستند و افراد را در بدو تولد یا در دوران کودکی تحت تاثیر قرار می‌دهند، در حالی که برخی دیگر احتمال بیشتری دارد که در اواخر زندگی ایجاد شوند.
در مورد دیستونی کودکان نیز بخوانید!
تاثیر دیستونی بر بدن
دیستونی یک بیماری مغزی است که بر نحوه کنترل ماهیچه‌های سراسر بدن توسط مغز تاثیر می‌گذارد. این بیماری می‌تواند ماهیچه‌ها را به روش‌های مختلف تحت تاثیر قرار دهد. این که دقیقاً چگونه و چرا این اتفاق می‌افتد هنوز یک راز است. اثرات دیستونی همچنین می‌تواند زمانی که احساس خستگی یا استرس می‌کنید یا کافئین یا الکل مصرف می‌کنید بدتر شود.
برخی از انواع دیستونی به دلیل جهش‌های ژنتیکی یا شرایطی اتفاق می‌افتند که عملکرد بخش‌هایی از مغز را مختل می‌کنند. این شرایط باعث می‌شوند سلول‌های آسیب‌دیده به درستی کار کنند، که منجر به سیگنال‌های معیوب به عضلات شده و باعث عوارض آن می‌شود. این بیماری، همچنین می‌تواند به دلیل صدمات یا شرایطی رخ دهد که عملکرد مغز را مختل می‌کند. برخی از این شرایط در اسکن‌های تصویربرداری قابل مشاهده و با آزمایش‌های خاص قابل تشخیص هستند.
علائم دیستونی
به طور کلی، علامت کلیدی dystonia، حرکات غیرقابل کنترل عضلانی است. این حرکات اغلب عبارت‌اند از:
- پلک زدن غیر ارادی و سریع که نمی‌توانید آن را متوقف کنید
- سفت شدن یا چرخش ناگهانی گردن به یک طرف، به ویژه زمانی که احساس خستگی یا استرس می‌کنید
- مشکل در صحبت کردن
- لرزش در صدا
- علامت‌هایی که با خستگی، استرس یا فعالیت بدنی زیاد و بدتر می‌شوند
- نشانه‌های دیستونی ممکن است ثابت بماند یا در طول زمان بدتر شود.
انواع دیستونی
- کانونی
- سگمنتال
- چند کانونی
- همیدیستونی
- عمومی
دیستونی کانونی
دیستونی کانونی تنها یک قسمت از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و کارشناسان تخمین می‌زنند که این موارد حدود ۱۰ برابر بیشتر از موارد نوع عمومی است. بسته به قسمت بدن آسیب دیده، می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد که عبارت‌اند از:
- پلک‌ها: اسپاسم پلک (بلفارواسپاسم)
- فک: دندان قروچه (براکسیسم)
- دست یا مچ دست: گرفتگی یا اسپاسم عضلانی، که اغلب به عنوان «گرفتگی نویسنده» یا «گرفتگی نوازنده» شناخته می‌شود.
دیستونی سگمنتال
این امر بر دو یا چند قسمت مجاور بدن مانند قسمت‌های مختلف صورت، سر و گردن یا دست و بازو تأثیر می‌گذارد. شایع‌ترین مثال نوع سگمنتال بیماری گردنی است که بر عضلات سر و گردن تأثیر می‌گذارد. مثال دیگر سندرم Meige است که چندین قسمت از صورت را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
دیستونی چند کانونی
نوع چند کانونی بر دو یا چند قسمت بدن که مستقیماً به هم متصل نیستند تأثیر می‌گذارد. برای مثال، هر دو دست را درگیر می‌کند. دیسکینزی دیررس نمونه‌ای از دیستونی چند کانونی است که بیش از یک قسمت غیر متصل بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
همیدیستونی
نام Hemidystonia تا حدودی از کلمه یونانی «hemi» به معنای «نصف» گرفته شده است. این نوع، فقط یک طرف از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نمونه‌ای از این حرکات غیرقابل کنترل عضلات در سمت راست صورت و دست راست است و سکته مغزی یکی از دلایل اصلی آن است.
دیستونی عمومی
دیستونی عمومی می‌تواند پا و تنه یا حتی کل بدن را درگیر کند. این نوع می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که این بیماری پیشرونده باشد، به این معنی که با گذشت زمان بدتر می‌شود. هنگامی که نوع کانونی به نوع عمومی تبدیل می‌شود، علائم از اندام‌های خاص به کل بدن سرایت می‌کند.
علل دیستونی
دیستونی، به دلیل اختلال در عملکرد مغز اتفاق می‌افتد، کارشناسان دلایل آن را به سه دسته: شرایط اولیه، ثانویه و دیستونی پلاس تقسیم می‌کنند.
- دیستونی اولیه: در این نوع که معمولا به دلیل نامعلومی رخ می‌دهد، خود dystonia دلیل اصلی بیماری است. کارشناسان همچنین معتقدند عوامل ژنتیکی عامل اصلی آن است.
- دیستونی ثانویه: زمانی است که dystonia نشانه بیماری یا مشکل دیگری است.
- دیستونی پلاس: اگر خود dystonia علامت اصلی باشد، اما همراه با علل دیگری برای آن وجود داشته باشد، به آن نوع پلاس گفته می‌شود.
دلایل دیستونی ثانویه
دیستونی ثانویه می‌تواند به دلیل یا در ارتباط با طیف وسیعی از دلایل رخ دهد:
- تومورهای مغزی
- سایر بیماری‌های مغزی (مانند صرع، پارکینسون و غیره)
- هیپوکسی مغزی (مخصوصاً برای نوزادانی که در طول تولد دچار کمبود اکسیژن شده اند)
- داروها
- شرایط ژنتیکی (مانند بیماری ویلسون یا بیماری هانتینگتون)
- عفونت‌ها (مانند آنسفالیت)
- شرایط متابولیک
- سکته
- مسمومیت با مونوکسید کربن، مسمومیت با منگنز و غیره).
صدمات تروماتیک مغزی
تشخیص
متخصص مغز و اعصاب، می‌تواند دیستونی را بر اساس علائم، معاینه عصبی و آزمایش‌های مختلف پزشکی تشخیص دهد. تشخیص آن اغلب دشوار است زیرا علائم آن می‌تواند با بسیاری از شرایط دیگر رخ دهد.
آزمایشات
طیف گسترده‌ای از آزمایشات آزمایشگاهی، تشخیصی و تصویربرداری وجود دارد. محتمل‌ترین آزمایش‌ها به علائم و شرایطی که پزشکان به آن مشکوک هستند بستگی دارد. آزمایش‌های عبارت‌اند از:
- آزمایش‌های خون (این آزمایش‌ها می‌توانند بسیاری از مشکلات را شناسایی کنند، از مشکلات سیستم ایمنی گرفته تا مسمومیت با فلزاتی مانند مس یا منگنز)
- توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
- الکتروانسفالوگرام (EEG)
- الکترومیوگرافی (آزمایش هدایت عصبی)
- آزمایش ژنتیک
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون (PET)
- تپ ستون فقرات (پونکسیون کمری)
درمان
بسیاری از درمان‌های ممکن به علت، شرایط و علائم بستگی دارند. در واقع هیچ درمان انحصاری برای dystonia وجود ندارد و درمان‌های آن مربوط به دلیل بروز بیماری می‌شود. به طور کلی، انواع درمان عبارت‌اند از:
- تحریک عمیق مغز: این درمان شامل جراحی برای کاشت الکترود در مغز است. این الکترودها جریان الکتریکی ملایمی را به بخشی از مغز می‌رسانند که می‌تواند علائم دیستونی را کاهش داده یا درمان کنند. این رایج‌ترین و مفیدترین درمان جراحی برای آن است.
- پالیدوتومی و تالاموتومی: دو روش جراحی برای کاهش و بهبود علائم بیماری هستند که بیشتر برای درمان پارکینسون از آن‌ها استفاده می‌شود.
- داروها: بسته به اینکه چرا دیستونی اتفاق می‌افتد، اغلب می‌توان آن را با دارو درمان کرد. نوع دارو به علائم و علت اصلی بستگی دارد.
- تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس): بوتاکس می‌تواند تمام سیگنال‌های عصبی را برای هفته‌ها یا حتی ماه‌ها در صورت تزریق در محل مناسب مسدود کند. این درمان باعث می‌شود سیگنال‌هایی که باعث dystonia می‌شوند به عضلات نرسند و بوتاکس را به یک گزینه درمانی برای علائم نوع کانونی یا سگمنتال تبدیل می‌کند.
- فیزیک، کار و گفتار درمانی: این اشکال درمان اغلب می‌تواند به فرد کمک کند تا با دیستونی سازگار شود، به خصوص زمانی که آن به دلیل وضعیت یا بیماری موقت اتفاق می‌افتد.
در مورد جراحی تالاموتومی بیشتر بخوانید!
پیشگیری
دیستونی به طور غیر قابل پیش بینی اتفاق می‌افتد، بنابراین فرد نمی‌تواند از آن جلوگیری کند. همچنین نمی‌شود خطر ابتلا به نوع اولیه را کاهش داد؛ زیرا دلیل بروز آن در بیشتر مواقع ژنتیکی است. با این حال، برخی از علل نوع ثانویه قابل پیشگیری هستند، کارهایی که می‌توانید انجام دهید عبارت‌اند از:
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید
- همیشه وزن متعادل داشته باشید.
- بسیاری از شرایط مربوط به سلامت گردش خون و قلب، به ویژه سکته مغزی، می‌تواند به نواحی مغز شما آسیب برساند و باعث دیستونی شود. پیشگیری، به تأخیر انداختن یا کاهش شدت این شرایط می‌تواند تاثیر زیادی بر ابتلا یا عدم ابتلا به دیستونی داشته باشد.
- عفونت‌ها را نادیده نگیرید، عفونت‌های چشم و گوش نیاز به درمان سریع دارند. هنگامی که این عفونت‌ها به مغز شما سرایت می‌کنند، به یک تهدید جدی تبدیل می‌شوند. عفونت‌ها می‌توانند باعث التهاب مغز (آنسفالیت) شوند که می‌تواند منجر به dystonia شود.
- از تجهیزات ایمنی استفاده کنید، آسیب‌های مغزی می‌تواند به مغز آسیب برسانند و باعث دیستونی شوند. به همین دلیل، استفاده از تجهیزات ایمنی برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری ضروری است.
- شرایط سلامتی خود را مدیریت کنید، شرایط مزمن باعث ایجاد یا کمک به سایر شرایطی می‌شود که منجر به دیستونی می‌شود. این شامل شرایطی مانند دیابت نوع ۲، فشار خون بالا، صرع و غیره است.
دیستونی چقدر طول می‌کشد؟
دیستونی اولیه پس از ایجاد یک بیماری مادام العمر است. قابل کنترل است، اما قابل درمان نیست و خود به خود از بین نمی‌رود. نوع ثانویه بسته به علت زمینه‌ای می‌تواند یک بیماری کوتاه مدت باشد. این احتمال در شرایطی مانند عفونت ها، آسیب‌های تروماتیک و داروهای خاص بیشتر است. با این حال، عوامل دیگری می‌توانند بر این موضوع تاثیر بگذارند.
کلام پایانی
دیستونی یک بیماری مغزی است که باعث ارسال سیگنال‌های معیوب به ماهیچه‌ها می‌شود. این وضعیت باعث می‌شود آن عضلات به طور غیر قابل کنترلی حرکت کنند. این وضعیت ممکن است به دلیل شرایطی مانند: موارد ارثی مادام العمر تا بیماری‌های کوتاه مدت رخ دهد. شدت علائم و میزان گسترده بودن اثرات در بدن می‌تواند این وضعیت را به یک ناراحتی جزئی یا به شدت مخرب تبدیل کند و بیمار را از انجام برخی کارها باز دارد.
سوالات متداول
امید به زندگی با دیستونی بستگی به شدت به علت وقوع آن، ارتباط با شرایط دیگر، سابقه سلامتی، درمان‌هایی که دریافت می‌کنید و موارد دیگر، دارد.
دیستونی یک مشکل عصبی است، یعنی چیزی نیست که بتوانید خودتان آن را تشخیص دهید و خودتان درمان کنید.
دیستونی مسری نیست و امکان ندارد فرد آن را به دیگران منتقل کند یا از دیگران بگیرد.
