جراحی استریوتاکسی مغز چیست؟ چه فواید و عوارضی دارد؟ 

جراحی استریوتاکسی مغز یک روش پیچیده و حساس است که نیازمند تجربه و مهارت بالای جراح و تیم جراحی متخصص است. این روش، درمانی موثر برای برخی از بیماری‌های مغزی مانند: پارکینسون، لرزش اساسی، درد مزمن، اختلال یادگیری و اختلالات روانی به حساب می‌آید. هدف اصلی این روش، بهبود علائم بیماری‌ها و کاهش نیاز به داروها است. برای آشنایی کامل با مزایا و معایب آن تا انتهای این مقاله، همراه ما باشید. 

جراحی استریوتاکسی چیست؟ 

جراحی استریوتاکسی مغز، یک روش جراحی پیشرفته است که برای درمان برخی از بیماری‌های مغزی استفاده می‌شود. این روش به وسیله‌ی جراحی دقیق و هدفمند با استفاده از سیستم‌های ناوبری جراحی، محل دقیقی را در مغز تعیین می‌کند و مجموعه‌ای از الکترودها یا سوزن‌ها را به طور مستقیم به این نقاط هدایت می‌کند. 

در جراحی استریوتاکسی مغز، ابتدا با استفاده از تصاویر مغزی، نقاط هدف درون مغز تعیین می‌شوند. سپس، با استفاده از یک سیستم ناوبری حرفه‌ای، الکترودها یا سوزن‌ها به نقاط مورد نظر درون مغز هدایت می‌شوند. این الکترودها یا سوزن‌ها از طریق پوست سر، در نقاط مشخصی درون مغز قرار می‌گیرند. سپس، تحریک الکتریکی به طور مستقیم به ناحیه‌های مورد نظر درون مغز انجام می‌گیرد. عوارض جراحی استریوتاکسی مغز

همانطور که در هر جراحی دیگری عوارضی رخ می‌دهد، جراحی استریوتاکسی مغز نیز ممکن است عوارضی داشته باشد. برخی از عوارض احتمالی عبارت‌اند از: 

• خونریزی: در جراحی استریوتاکسی مغز، خونریزی مغزی ممکن است رخ دهد که می‌تواند منجر به علایم مانند: سردرد شدید، نارسایی عقلی، اختلالات حرکتی و تشدید علائم بیماری مغزی شود. 
• عفونت: عفونت در محل وارد کردن الکترودها یا سوزن‌ها به مغز ممکن است رخ دهد و نیاز به درمان دارد. این عفونت می‌تواند علائمی مانند: تورم، درد، تب و قرمزی در محل جراحی را ایجاد کند. 
• ضعف عملکرد مغزی: جراحی استریوتاکسی مغز ممکن است به صورت موقت یا دائمی منجر به ضعف عملکرد مغزی شود. این وضعیت شامل علائمی مانند: مشکلات حرکتی، مشکلات حافظه و تمرکز، تغییر در روحیه و اختلالات روانی است. 
• تشدید علائم بیماری: در برخی موارد، جراحی استریوتاکسی مغز ممکن است منجر به تشدید علائم بیماری، به جای بهبود آن‌ها شود. این وضعیت ممکن است به دلیل موقعیت نادرست الکترودها، خونریزی یا تحریک ناصحیح ناحیه مغز رخ دهد. 
• عوارض بیهوشی عمومی: جراحی استریوتاکسی مغز نیازمند بیهوشی عمومی است و ممکن است عوارض مرتبط با بیهوشی مانند: عفونت تنفسی، لخته خون، تهوع و استفراغ را ایجاد کند. 

فوائد جراحی استریوتاکسی مغز

جراحی استریوتاکسی مغز دارای مزایای مهمی است که عبارت‌اند از: 

• بهبود علائم بیماری: یکی از مزایای اصلی جراحی استریوتاکسی مغز، بهبود علائم بیماری‌های مغزی مانند: پارکینسون، لرزش اساسی، درد مزمن و اختلالات حرکتی است. این جراحی می‌تواند به طور قابل توجهی کاهش علائم و نیاز به داروها را فراهم کند. 
• دقت بالا: استفاده از سیستم‌های ناوبری و تصاویر مغز، به جراحان امکان می‌دهد تا به طور دقیق و هدفمند نقاط مورد نیاز درون مغز را تعیین و الکترودها یا سوزن‌ها را به آن‌ها وارد کنند. این امکان باعث می‌شود تا درمان دقیق‌تر و مطابق با نیازهای بیمار انجام شود. 
• تنظیم تحریک مغزی: الکترودها یا سوزن‌های استریوتاکسی مغز قابل تنظیم هستند، به این معنی که پزشکان می‌توانند شدت و فرکانس تحریک الکتریکی را تنظیم کنند. 
• عوارض کمتر در مقایسه با جراحی باز: جراحی استریوتاکسی مغز به طور کلی دارای عوارض کمتری نسبت به جراحی باز مغز است. چون این جراحی به طور غیرتهاجمی صورت می‌گیرد، آسیب به بافت‌های اطراف مغز و کاهش خونرسانی به ناحیه اطراف نقاط هدف، کمتر است. 
• بهبود سریع‌تر: به دلیل طبیعت غیر تهاجمی جراحی استریوتاکسی مغز، زمان بازگشت بیمار به فعالیت‌های روزمره پس از عمل بسیار کوتاه‌تر است. بیماران معمولاً در عرض چند روز بهبود می‌یابند و می‌توانند به زندگی عادی‌شان بازگردند. 

همچنین بخوانید: استریوتاکسی و فانکشنال

عوارض جراحی استریوتاکسی مغز

همانطور که در هر جراحی دیگری عوارضی رخ می‌دهد، جراحی استریوتاکسی مغز نیز ممکن است عوارضی داشته باشد. برخی از عوارض احتمالی عبارت‌اند از: 

• خونریزی: در جراحی استریوتاکسی مغز، خونریزی مغزی ممکن است رخ دهد که می‌تواند منجر به علایم مانند: سردرد شدید، نارسایی عقلی، اختلالات حرکتی و تشدید علائم بیماری مغزی شود. 
• عفونت: عفونت در محل وارد کردن الکترودها یا سوزن‌ها به مغز ممکن است رخ دهد و نیاز به درمان دارد. این عفونت می‌تواند علائمی مانند: تورم، درد، تب و قرمزی در محل جراحی را ایجاد کند. 
• ضعف عملکرد مغزی: جراحی استریوتاکسی مغز ممکن است به صورت موقت یا دائمی منجر به ضعف عملکرد مغزی شود. این وضعیت شامل علائمی مانند: مشکلات حرکتی، مشکلات حافظه و تمرکز، تغییر در روحیه و اختلالات روانی است. 
• تشدید علائم بیماری: در برخی موارد، جراحی استریوتاکسی مغز ممکن است منجر به تشدید علائم بیماری، به جای بهبود آن‌ها شود. این وضعیت ممکن است به دلیل موقعیت نادرست الکترودها، خونریزی یا تحریک ناصحیح ناحیه مغز رخ دهد. 
• عوارض بیهوشی عمومی: جراحی استریوتاکسی مغز نیازمند بیهوشی عمومی است و ممکن است عوارض مرتبط با بیهوشی مانند: عفونت تنفسی، لخته خون، تهوع و استفراغ را ایجاد کند. 

اقدامات قبل از جراحی

قبل از جراحی استریوتاکسی مغز، بیمار باید اقداماتی را انجام دهد تا برای عمل جراحی آماده شود. این اقدامات عبارت‌اند از: 

• ویزیت توسط تیم درمانی: قبل از جراحی، بیمار باید با تیم درمانی ملاقات کند؛ در این جلسه، بیمار می‌تواند در مورد جزئیات جراحی، فرایند و توقعات پس از جراحی صحبت کند و سوالات خود را مطرح کند. 
• آزمایشات قبل از عمل: قبل از جراحی احتمال دارد انجام برخی آزمایشات لازم باشد تا وضعیت سلامت عمومی بیمار بررسی شود. این آزمایشات می‌تواند شامل تست‌های خون، آزمایش‌های عصب‌روانشناختی و سایر آزمایشات تشخیصی باشند. 
• توقف داروها: به دستور پزشک، مصرف برخی داروها قبل از جراحی باید متوقف شوند. این شامل داروهایی است که ممکن است بر روی خونرسانی مغز تأثیر بگذارند یا خطر خونریزی را افزایش دهند. 
• رژیم غذایی و محدودیت مایعات: در بعضی موارد، بیمار باید رژیم غذایی خاصی را دنبال کند یا مصرف مایعات را قبل از جراحی محدود کند. این کار، به منظور کاهش ریسک عفونت و مشکلات دیگر است. 
• اطلاعات قبل از جراحی: بیمار باید در مورد روش جراحی، توقعات و عوارض ممکن قبل از جراحی به طور کامل آگاه شود. از بیمار خواسته می‌شود که اطلاعات کافی درباره فرایند جراحی را جمع آوری کند و سوالات خود را از پزشک بپرسد. 
• حضور یک همراه: در برخی موارد، پیشنهاد می‌شود که بیمار یک همراه به بیمارستان بیاورد. این همراه می‌تواند در فرایند پس از جراحی یک بیمار کمک کند. 

اقدامات پس از جراحی

پس از جراحی، بیمار باید اقداماتی را برای تسریع روند بهبود و کاهش مشکلات پس از جراحی انجام دهد. این اقدامات عبارت‌اند از: 

• مراقبت پس از جراحی: بعد از جراحی، بیمار به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل می‌شود. در این بخش، پرستاران و پزشکان سعی می‌کنند مراقبت‌های لازم را انجام داده و وضعیت بیمار را نظارت کنند. بیمار باید تمام دستورات پس از جراحی را دنبال کند و به دقت داروهای تجویز شده را مصرف کند. 
• کنترل درد: پس از جراحی، یکی از مشکلات اصلی بیمار، درد است. معمولا در این شرایط پزشک از آرامبخش و مسکن برای کاهش درد استفاده می‌کند. 
• تغذیه مناسب: تغذیه مناسب و متعادل بعد از جراحی بسیار مهم است. بیمار باید طبق رژیم غذایی توصیه شده توسط پزشک یا متخصص تغذیه عمل کند. 
• فیزیوتراپی: پس از جراحی مغز، فیزیوتراپی ممکن است برای بهبود عملکرد حرکتی و استقامتی عضلات مفید باشد. تمرینات فیزیکی و تمرینات توانبخشی می‌تواند به بیمار کمک کند تا عملکرد حرکتی خود را بازیابی کند. 
• پیگیری پس از جراحی: بیمار باید، توصیه‌های پزشک را رعایت کند و برای پیگیری درمان توسط پزشک ویزیت شود. در این مراجعات، پزشک ممکن است تغییرات در وضعیت بیمار را ارزیابی کند و دستورالعمل‌های بیشتر را به بیمار بدهد. 
• حمایت روانی: جراحی مغز ممکن است بر تمام جنبه‌های زندگی بیمار تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد استرس و اضطراب در او می‌شود. حمایت روانی و مشاوره ممکن است به بیمار کمک کند تا با این تغییرات کنار آمده و آن‌ها را تحمل کند. در این وضعیت، حمایت خانواده و مشاوره روانی می‌تواند به بیمار کمک کند تا با این تغییرات روبرو شود. 

روش درمان 

جراحی استریوتاکسی مغز یک روش درمانی است که برای برخی بیماری‌های مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مراحل این جراحی عبارت‌اند از: 

ارزیابی و تشخیص

ابتدا پزشک نورولوژیست یا جراح مغز و اعصاب بر اساس علائم بیماری و سابقه پزشکی، تشخیص درستی برای بیماری مغزی را قرار می‌دهد. این مرحله، شامل انجام آزمایشات مختلف مانند: تصویربرداری مغزی (مانند MRI یا CT اسکن)، آزمایش‌های عصب‌روانشناختی و مشاهده علائم بالینی است. 

بررسی تیم درمانی

برای جراحی استریوتاکسی مغز، یک تیم چند تخصصی شامل: جراح مغز و اعصاب، رادیولوژیست، نورولوژیست، روانپزشک و سایر تخصص‌های مرتبط در نظر گرفته می‌شود. این تیم بررسی موردی بیمار را انجام می‌دهد و تحت تصمیم مشترک عمل جراحی را برنامه‌ریزی می‌کند. 

بیهوشی

قبل از جراحی، بیمار به طور کامل بیهوش می‌شود. این مرحله شامل مصرف داروها و فناوری‌های بیهوشی است که بیمار را در حالت بی‌هوشی قرار می‌دهد تا از درد، در حین جراحی جلوگیری شود. 

جراحی استریوتاکسی

در این مرحله، با استفاده سیستم‌های ناوبری و تصاویر مغزی، الکترودها یا سوزن‌ها به نقاط مورد نیاز درون مغز هدایت می‌شوند. این الکترودها یا سوزن‌ها جریان الکتریکی را به ناحیه‌های مغزی مشخصی، اعمال می‌کنند. 

تنظیم تحریک

بعد از قرار دادن الکترودها یا سوزن‌ها، پزشکان می‌توانند شدت و فرکانس تحریک را تنظیم کنند. این کار به پزشک کمک می‌کند تا تحریک مغزی را تنظیم کند و عوارض را کاهش دهد. 

مراقبت پس از جراحی

بعد از جراحی، بیمار تحت نظر پزشک خود قرار می‌گیرد. این شامل پیگیری علائم بیمار، تغذیه، داروهای مورد نیاز، جلوگیری از عفونت و مراقبت‌های پس از جراحی است. بیمار باید مراقبت‌های لازم را رعایت کند و به توصیه‌های پزشک پایبند باشد.

کلام پایانی

جراحی استریوتاکسی مغز، یک روش جراحی دقیق است که با استفاده از سیستم هدایت تصویری و مختصات سه بعدی، به نقاط مشخصی در مغز دسترسی دارد. این روش به عنوان یک روش کم تهاجمی برای درمان برخی بیماری‌های مغزی استفاده می‌شود. فواید استریوتاکسی شامل دسترسی دقیق به نقاط مورد نیاز در مغز، کاهش آسیب به بافت سالم و درمانی هدفمند است. با این حال، عوارض آن ممکن است شامل خونریزی، عفونت و… باشد. برای اطمینان از موفقیت و کاهش عوارض، مهم است که این جراحی توسط یک تیم مجرب و متخصص انجام شود و بیمار همه دستورالعمل‌ها را به خوبی دنبال کند. 

سوالات متداول