تنگی کانال نخاعی: علت و جدیدترین روش‌های درمان

تنگی کانال نخاعی یکی از شایع‌ترین مشکلات ستون فقرات است که می‌تواند کیفیت زندگی افراد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که فضای کانال نخاعی کاهش پیدا کند و اعصاب نخاع تحت فشار قرار گیرند. فشار بر نخاع می‌تواند باعث درد، بی‌حسی، ضعف اندام‌ها و حتی اختلال در راه رفتن و کنترل مثانه و روده شود. با افزایش سن، فرسایش طبیعی دیسک‌ها و مفاصل ستون فقرات، آسیب‌های قبلی یا ناهنجاری‌های مادرزادی، خطر بروز تنگی کانال نخاعی افزایش می‌یابد. اما خبر خوب این است که تشخیص به موقع و درمان تخصصی می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.

دکتر ابوالحسن ارتیاعی، متخصص باتجربه ستون فقرات، با بهره‌گیری از روش‌های نوین درمانی و برنامه‌های توان‌بخشی اختصاصی، می‌تواند راهکارهای مناسب برای کاهش درد، بهبود حرکت و بازگرداندن سلامت ستون فقرات را ارائه دهد. مراجعه به یک متخصص حرفه‌ای می‌تواند تفاوت بزرگی در پیشگیری از عوارض جدی ایجاد کند و روند بهبودی را به شکل چشمگیری تسریع کند.

تنگی کانال نخاعی چیست؟

تنگی کانال نخاعی به کاهش فضای کانال نخاعی گفته می‌شود، جایی که نخاع و ریشه‌های عصبی ستون فقرات قرار دارند. وقتی این فضا محدود شود، اعصاب تحت فشار قرار گرفته و پیام‌های عصبی به اندام‌ها به‌درستی منتقل نمی‌شوند. اگر تنگی کانال نخاعی درمان نشود، فشار مداوم روی اعصاب می‌تواند باعث درد مزمن، ضعف و بی‌حسی در اندام‌ها، اختلال در راه رفتن و تعادل و مشکلات روده و مثانه در موارد شدید شود.

چه چیزی باعث تنگی کانال نخاعی می‌شود؟

تنگی کانال نخاعی معمولا ناشی از فشرده شدن اعصاب نخاعی به دلیل کاهش فضای کانال نخاعی است. این مشکل می‌تواند بر اثر ترکیبی از عوامل محیطی، ژنتیکی و سبک زندگی ایجاد شود.

• با گذر زمان، دیسک‌ها و مفاصل ستون فقرات آسیب‌پذیرتر شده و ساییده می‌شوند. این فرسایش می‌تواند باعث بزرگ شدن استخوان‌ها یا رشد زوائد استخوانی (اسپوندیلوز) شود که فضای کانال نخاعی را کاهش می‌دهد.
• زمانی که دیسک گردن و کمر ستون فقرات به سمت کانال نخاعی برآمده شود، فشار مستقیم بر ریشه‌های عصبی وارد می‌شود و باعث تنگی کانال نخاعی می‌شود.
• آرتروز مفاصل ستون فقرات می‌تواند منجر به ایجاد خارهای استخوانی و ضخیم شدن لیگامان‌ها شود که فضای عبور نخاع را محدود می‌کنند.
• تصادف یا آسیب‌های شدید به ستون فقرات مهره‌ها یا دیسک‌ها را تغییر شکل دهد و باعث کاهش فضای کانال نخاعی شود.
• برخی افراد از بدو تولد دارای کانال نخاعی باریک‌تر از حد معمول هستند که با گذشت زمان احتمال بروز علائم تنگی کانال نخاعی افزایش می‌یابد.
• چاقی و اضافه وزن.
• کم‌تحرکی و ضعف عضلات پشتی.
• فعالیت‌های سنگین یا فشار مکرر روی ستون فقرات.

علائم تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی می‌تواند در مهره‌های کمری، گردنی یا سینه‌ای رخ دهد و علائم آن بسته به محل فشار و شدت بیماری متفاوت است. شناسایی به موقع علائم می‌تواند از پیشرفت بیماری و بروز عوارض شدید جلوگیری کند. مهم‌ترین علائم تنگی کانال نخاعی عبارتند از:

• علائم تنگی کانال نخاعی کمری (Lumbar): درد پایین کمر و پاها، به‌ویژه هنگام ایستادن یا راه رفتن طولانی، بی‌حسی، سوزش یا ضعف پاها، احساس سنگینی یا گرفتگی در پاها، بهبود نسبی درد با نشستن یا خم شدن به جلو.
•  علائم تنگی کانال نخاعی گردنی (Cervical): درد گردن و شانه‌ها، بی‌حسی یا ضعف در دست‌ها و انگشتان، مشکل در نگه داشتن اشیا یا اختلال در مهارت‌های دست و گاهی سرگیجه، اختلال تعادل یا ضعف عضلانی در کل بدن از علائم این نوع از تنگی کانال هستند.
• علائم تنگی کانال نخاعی سینه‌ای (Thoracic): کمتر شایع اما می‌تواند باعث درد و محدودیت حرکتی و بی‌حسی یا ضعف در تنه و اندام‌ها شود.

بیشتر بخوانید: دردهای نوروپاتیک

تنگی کانال نخاعی در کجا ایجاد می‌شود؟

تنگی کانال نخاعی می‌تواند در هر بخش از ستون فقرات ایجاد شود. تنگی کانال نخاعی کمری (Lumbar) شایع‌ترین نوع تنگی کانال نخاعی است که در قسمت پایین کمر رخ می‌دهد و اغلب باعث درد، ضعف و بی‌حسی در پاها می‌شود. تنگی کانال نخاعی گردنی (Cervical)در قسمت گردن ایجاد می‌شود که می‌تواند باعث درد گردن، شانه و بازوها، بی‌حسی دست‌ها و اختلال در حرکات ظریف دست شود. و تنگی کانال نخاعی سینه‌ای (Thoracic) در قسمت میانی ستون فقرات رخ می‌دهد  که باعث درد، بی‌حسی یا ضعف در تنه و اندام‌ها می‌شود. هر بخشی از ستون فقرات که دچار تنگی شود، اگر درمان به موقع انجام نشود می‌تواند باعث فشار دائمی روی اعصاب و مشکلات جدی حرکتی یا حسی شود. 

روش‌های تشخیص تنگی کانال نخاعی

تشخیص به موقع تنگی کانال نخاعی بسیار اهمیت دارد، زیرا درمان زودهنگام می‌تواند از آسیب دائمی به اعصاب جلوگیری کند. متخصصان ستون فقرات ترکیبی از معاینات بالینی و روش‌های تصویربرداری مدرن را برای تشخیص دقیق این بیماری بکار می‌برند. برخی از مهم‌ترین روش‌های تشخیص تنگی کانال نخاعی شامل:

درمان تنگی کانال نخاعی

درمان تنگی کانال نخاعی بستگی به شدت بیماری، محل تنگی و علائم بیمار دارد. هدف درمان، کاهش درد، بهبود حرکت و جلوگیری از آسیب دائمی به اعصاب است. متخصصان ستون فقرات مانند دکتر ابوالحسن ارتیاعی با توجه به شرایط هر بیمار، بهترین روش درمانی را انتخاب می‌کنند. انواع درمان تنگی کانال نخاعی عبارتند از:

تنگی کانال نخاعی با دارو

در موارد خفیف تا متوسط تنگی کانال نخاعی، درمان دارویی می‌تواند علائم درد، التهاب و بی‌حسی را کاهش دهد و به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک کند. درمان دارویی معمولا بخشی از برنامه غیرجراحی و جامع درمانی است. داروهایی که برای درمان تنگی کانال نخاعی مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:

• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن.
•  مسکن‌ها داروهای ملایم یا قوی‌تر برای کنترل درد شدید موقت.
• داروهای شل‌کننده عضلات برای کاهش گرفتگی و اسپاسم عضلات ستون فقرات.
• داروهای ضد درد عصبی (Neuropathic Pain Medications) مانند گاباپنتین یا پرگابالین.
• تزریق داروهای ضد التهاب در نزدیکی محل فشار روی عصب

فیزیوتراپی برای درمان تنگی کانال نخاعی

فیزیوتراپی یکی از موثرترین روش‌های درمان غیرجراحی تنگی کانال نخاعی است که با هدف کاهش درد، افزایش انعطاف‌پذیری و تقویت عضلات ستون فقرات انجام می‌شود. این روش می‌تواند به بیماران کمک کند تا بدون نیاز به جراحی، توان حرکتی خود را بازیابند و درد را به‌طور چشمگیری کاهش دهند.فیزیوتراپیست با حرکات کنترل‌شده به آزادسازی عضلات و مفاصل سفت کمک می‌کند و باعث کاهش التهاب و بهبود جریان خون در نواحی آسیب‌دیده استفاده می‌شود. همچنین فیزیوتراپیست به بیمار نحوه صحیح نشستن، ایستادن و بلند کردن اجسام را آموزش می‌دهد تا از بازگشت علائم جلوگیری شود.

درمان خانگی تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی همیشه نیاز به جراحی ندارد. در بسیاری از موارد خفیف تا متوسط، با درمان‌های خانگی و اصلاح سبک زندگی می‌توان علائم بیماری را کنترل و حتی از پیشرفت آن جلوگیری کرد. البته، این روش‌ها جایگزین درمان تخصصی نیستند، بلکه به عنوان مکمل درمان پزشکی و فیزیوتراپی استفاده می‌شوند. برخی از نکات مهم که می‌توان در خانه برای پیشگیری از تنگی کانال نخاعی انجام داد عبارتند از:

• پیاده‌روی آرام و منظم روزانه برای حفظ تحرک و بهبود جریان خون.
• کشش عضلات پشت و پاها برای کاهش فشار بر نخاع.
• از حرکات سنگین، خم شدن ناگهانی یا بلند کردن اجسام سنگین پرهیز کنید.
• گرما درمانی (Hot Compress) برای شل شدن عضلات و کاهش گرفتگی.
• سرما درمانی (Cold Pack) در موارد التهاب یا درد حاد برای کاهش تورم
• داشت تغذیه سالم و ورزش منظم می‌توان به بهبود علائم کمک کرد.
• پرهیز از نشستن طولانی‌مدت و تغییر وضعیت هر ۳۰ دقیقه.
• خوابیدن روی تشک طبی با سفتی متوسط برای حفظ راستای طبیعی ستون فقرات.
• ماساژ ملایم کمر و گردن توسط متخصص یا با ابزارهای خانگی می‌تواند به گردش خون و کاهش گرفتگی عضلات کمک کند.
• استرس و اضطراب می‌تواند علائم درد را تشدید کند. تمرینات آرام‌سازی مثل مدیتیشن، تنفس عمیق و یوگا سبک در کنترل علائم موثر هستند.

درمان جراحی تنگی کانال نخاعی

زمانی که درمان‌های غیرجراحی مانند دارو، فیزیوتراپی یا تزریق، دیگر علائم درد و فشار عصبی را کنترل نکنند. پزشک انجام جراحی تنگی کانال نخاعی را توصیه کند. هدف اصلی جراحی، برداشتن فشار از روی نخاع و ریشه‌های عصبی و بازگرداندن توان حرکتی بیمار است. متخصصان ستون فقرات مانند دکتر ابوالحسن ارتیاعی با توجه به محل تنگی، شدت فشار و وضعیت عمومی بیمار، مناسب‌ترین نوع جراحی را انتخاب می‌کنند.

 لامینکتومی (Laminectomy)

یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای درمان تنگی کانال نخاعی است. در این روش، بخش پشتی مهره (لامینا) برداشته می‌شود تا فضای بیشتری برای نخاع و اعصاب ایجاد شود. این روش معمولا برای تنگی شدید یا چندسطحی ستون فقرات استفاده می‌شود. کاهش فوری فشار و درد، بازگشت نسبی توان حرکتی از مهم‌ترین مزایای این جراحی است. البته ممکن است در برخی بیماران نیاز به فیکس کردن مهره‌ها (فیوژن) بعد از عمل وجود داشته باشد.

 میکرودیسککتومی (Microdiscectomy)

میکرودیسککتومی مناسب برای مواردی است که تنگی به دلیل فتق یا بیرون‌زدگی دیسک ایجاد شده است. در این روش با کمک میکروسکوپ جراحی، فقط بخش کوچکی از دیسک که به عصب فشار می‌آورد، برداشته می‌شود. ایجاد برش کوچک‌تر، بهبودی سریع‌تر، آسیب کمتر به بافت‌ها از مزیت‌های این جراحی هستند. میکرودیسککتومی معمولا برای تنگی کانال نخاعی کمری یا گردنی استفاده می‌شود.

 فورامینوتومی (Foraminotomy)

این روش برای باز کردن فضای بین مهره‌ها (فورامن) انجام می‌شود تا مسیر خروج اعصاب از نخاع بازتر شود. فورامینوتومی در مواردی کاربرد دارد که فشار فقط بر ریشه خاصی از عصب وارد شده باشد. حفظ پایداری ستون فقرات و دقت بالا در آزادسازی عصب از کاربردهای مهم این نوع از جراحی هستند.

 جراحی فیوژن ستون فقرات (Spinal Fusion)

گاهی پس از لامینکتومی یا در موارد بی‌ثباتی مهره‌ها، لازم است مهره‌ها به‌وسیله پیچ و پلاک به هم فیکس شوند تا پایداری ستون فقرات حفظ شود. استخوان‌های بین مهره‌ای به مرور زمان جوش خورده و یک ساختار مستحکم‌تر ایجاد می‌کنند. جراحی فیوژن ستون فقرات از حرکات دردناک و بی‌ثباتی مهره‌ها پس از جراحی جلوگیری می‌کند. 

جراحی‌های کم‌تهاجمی (Minimally Invasive Surgery)

این روش جدیدترین و پیشرفته‌ترین روش درمانی برای بیماران تنگی کانال نخاعی است که شامل برش‌های کوچک، خون‌ریزی کمتر و دوره نقاهت کوتاه‌تر می‌شود. در این روش، با کمک ابزارهای تخصصی و میکروسکوپ، فشار از روی نخاع برداشته می‌شود بدون اینکه بافت‌های سالم آسیب ببینند. درد کمتر و ترمیم سریع‌تر از مهم‌ترین مزایای جراحی‌های کم تهاجی ستون فقرات و تنگی کحانال نخاعی است.

بیشتر بخوانید: درمان و جراحی اختلالات حرکتی

پیشگیری و مراقبت‌های بعد از درمان

حتی پس از درمان تنگی کانال نخاعی، رعایت نکات پیشگیرانه و مراقبتی اهمیت بالایی دارد تا از بازگشت بیماری یا پیشرفت آسیب جلوگیری شود. متخصصانی مانند دکتر ابوالحسن ارتیاعی برنامه‌های شخصی‌سازی شده برای هر بیمار ارائه می‌دهند تا به بهبود طولانی‌مدت ستون فقرات و عملکرد عصبی کمک کنند. نکات پیشگیری و مراقبت‌های بعد از درمان تنگی کانال نخاعی شامل:

• ورزش منظم و تقویت عضلات پشتی و شکمی برای حمایت از ستون فقرات.
• حفظ وزن سالم و جلوگیری از فشار اضافی روی مهره‌ها.
• اجتناب از حرکات ناگهانی یا بلند کردن اجسام سنگین بدون تکنیک صحیح.
• ادامه فیزیوتراپی و تمرینات توان‌بخشی برای بازگرداندن انعطاف و قدرت عضلانی.
• پیگیری منظم نزد متخصص ستون فقرات برای بررسی روند بهبودی و جلوگیری از عود بیماری.
• رعایت محدودیت‌های حرکتی موقت تا بافت‌ها بهبود پیدا کنند.
• تغذیه سالم و تامین کلسیم و ویتامین D برای حفظ سلامت استخوان‌ها.

عوارض تنگی کانال نخاعی در صورت درمان نکردن

اگر تنگی کانال نخاعی به موقع تشخیص داده نشده یا درمان نشود، فشار مداوم روی نخاع و ریشه‌های عصبی می‌تواند باعث عوارض جدی و گاه دائمی شود. آگاهی از این عوارض، اهمیت مراجعه سریع به متخصصی را دوچندان می‌کند. درد پایدار در کمر، گردن، پاها یا بازوها از عوارض عدم درمان این بیماری هستند. عوارض دیگر تنگی کانال نخاعی در صورت عدم درمان عبارتند از:

• محدودیت در انجام فعالیت‌های روزمره مانند پیاده‌روی یا بلند کردن اجسام.
• کاهش کیفیت زندگی به دلیل درد و ناتوانی حرکتی.
• ضعف تدریجی در پاها یا دست‌ها.
• بی‌حسی، سوزش یا احساس سست شدن عضلات.
• مشکل در حفظ تعادل و راه رفتن.
• اختلال در کنترل روده و مثانه.
• در موارد شدید، فشار طولانی مدت روی نخاع می‌تواند باعث آسیب دائمی عصبی و فلج نسبی یا کامل شود.
• فشار طولانی روی ستون فقرات می‌تواند باعث فرسایش بیشتر مهره‌ها و مفاصل شود.
• افزایش خطر فتق دیسک یا ساییدگی شدید مفاصل ستون فقرات.

کلام پایانی

تنگی کانال نخاعی در صورت عدم درمان، باعث درد مزمن، ضعف عضلانی و حتی آسیب دائمی به اعصاب می‌شود. اما خبر خوب این است که با تشخیص به موقع و درمان صحیح، می‌توان این مشکلات را کنترل کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. متخصصان حرفه‌ای ستون فقرات مانند دکتر ابوالحسن ارتیاعی با استفاده از روش‌های نوین درمانی، جراحی‌های کم‌تهاجمی و برنامه‌های توان‌بخشی دقیق، به بیماران کمک می‌کنند تا درمانی اصولی را تجربه کنند. اگر به دنبال درمان تخصصی تنگی کانال نخاعی هستید و می‌خواهید از عوارض این بیماری پیشگیری کنید، مراجعه به دکتر ابوالحسن ارتیاعی اولین گام درست و مطمئن است. زیرا ایشان به شما کمک می‌کنند تا بهترین و مناسب‌ترین روش درمانی را انتخاب کنید که عوارضی کمی به همراه داشته باشد.

سوالات متداول