تشنج پتی مال که با نام تشنج غیبت نیز شناخته میشود، یکی از انواع تشنجهای عمومی است که معمولاً با خیره شدن ناگهانی و از دست دادن آگاهی کوتاهمدت همراه است. این تشنجها به طور ناگهانی و بدون علامت هشدار دهنده رخ میدهند و معمولا در کودکان شایعتر از بزرگسالان هستند. این نوع تشنج با وجود اینکه کوتاه و گاهی غیرقابل توجه است، اما تأثیرات مهمی بر زندگی روزمره فرد میگذارد. در این مقاله انواع علائم، علل و راههای درمان این نوع تشنج را بررسی میکنیم. برای آشنایی با این موارد و دانستن تفاوت این تشنج و صرع کودکان تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
تشنج پتی مال یا تشنج غیبت چیست؟
تشنج غیبت که به نام تشنج پتی مال یا پتیت مال شناخته میشود، نوعی تشنج کوتاه است که باعث میشود فرد برای چند ثانیه خیره شود. این حالت معمولاً ناگهانی شروع میشود و بین ۳ تا ۱۵ ثانیه طول میکشد. این نوع تشنج در کودکان شایعتر از افراد بزرگسال است، اما در بزرگسالان نیز رخ میدهد.
تصور کنید در حال صحبت کردن، گوش دادن یا انجام کاری هستید و ناگهان برای چند ثانیه متوقف میشوید. بعد از آن به طور طبیعی به فعالیت خود ادامه میدهید انگار هیچ اتفاقی نیفتاده است. برای دیگران این حالت شبیه حواسپرتی به نظر میرسد اما در واقع، شما دچار تشنج غیبت شدهاید.
تشنج غیبت در هر دو طرف مغز به طور همزمان شروع میشود. این تشنج به دلیل فعالیت الکتریکی غیرطبیعی و کوتاه مدت در مغز اتفاق میافتد. این نوع تشنج معمولاً فقط باعث از دست دادن آگاهی لحظهای میشود و فرد بلافاصله بعد از آن به حالت عادی برمیگردد.
درمورد کنترل تشنج نیز بخوانید.
انواع تشنج پتی مال
تشنجهای پتی مال (غیبت) دو نوع اصلی دارند که تفاوت کمی با یکدیگر دارند. هر دو نوع، کوتاه مدت هستند و معمولا آنقدر سریع رخ میدهند که کسی متوجه نشود. اغلب افراد، این حالتها را با خیالپردازی یا حواسپرتی اشتباه میگیرند. انواع مختلف تشنج غیبت عبارتند از:
تشنجهای غیبت معمولی
رایجترین نوع تشنج غیبت، نوع معمولی این تشنج است. در این نوع تشنج فرد ناگهان و بدون هیچ هشداری همه فعالیتهایش را متوقف میکند و به نظر میرسد که به فضا خیره شده است. همچنین ممکن است در برخی موارد چشمها به سمت بالا بچرخند و پلکها کمی تکان بخورند. این تشنج معمولاً کمتر از ۱۰ تا ۲۰ ثانیه طول میکشد و بعد از پایان تشنج، فرد برای چند لحظه گیج میشود اما به سرعت به حالت عادی برمیگردد.
تشنجهای غیبت غیر معمول
این نوع از تشنجهای غیبت، زیاد رخ نمیدهند اما ویژگیهای متفاوتی دارند. تشنجهای غیر معمول طولانیتر از تشنجهای معمول هستند و شروع و پایان آنها کندتر است. علائم این نوع تشنج نیز شامل خیره شدن به یک نقطه یا به فضا میشوند. همچنین باعث علائمی مانند: پلک زدن مکرر، پریدن پلک و مالیدن انگشتان به هم یا انجام حرکات ساده دست نیز میشود. پتی مال غیر معمول معمولا ۲۰ ثانیه یا بیشتر طول میکشد.
علت تشنج پتی مال
تشنج غیبت به دلیل فعالیت غیرطبیعی در مغز رخ میدهد. در این حالت، سلولهای عصبی مغز (نورونها) دچار اختلال میشوند و سیگنالهای الکتریکی اشتباه و بیش از حدی را به بخشهای مختلف مغز ارسال میکنند. این انفجار ناگهانی فعالیت الکتریکی، باعث ایجاد تشنج میشود. تحقیقات نشان میدهند که وراثت و برخی ژنهای خاص در بروز تشنجهای غیبت تاثیر دارند.
علائم تشنج پتی مال
تشنجهای پتی مال به راحتی قابل تشخیص نیستند اما معمولاً با یک حالت خیره شدن ناگهانی مشخص رخ میدهند. همانطور که در بالا نیز اشاره کردیم مهمترین علامت این تشنج خیره شدن ناگهانی است. افراد در حین تشنج معمولا دچار علائم زیر میشوند:
- صحبت نمیکنند، گوش نمیدهند و از محیط اطراف خود بیخبر هستند
- خیره شدن ناگهانی
- از دست دادن آگاهی برای چند ثانیه
- توقف کامل فعالیت، مثل توقف در صحبت کردن یا راه رفتن
- حرکات کوچک و غیرارادی مانند: پلک زدن و تکان دادن سر
همچنین تشنج پنهان در کودکان را نیز بشناسید.
عوامل خطر
برخی افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به تشنج غیبت قرار دارند. معمولا افرادی که برخی داروهای تشنج را مصرف میکنند یا به انواع دیگر تشنج مبتلا هستند بیشتر در معرض تشنج پتی مال هستند. عواملی که احتمال وقوع این نوع تشنج را افزایش میدهند عبارتند از:
- وجود انواع دیگر تشنج: افرادی که به سایر انواع تشنج مانند تشنج تونیک کلونیک، میوکلونوس (حرکات ناگهانی عضلات) یا از دست دادن ناگهانی کنترل عضلات (تشنج آتونیک) مبتلا هستند، بیشتر در معرض تشنج غیبت قرار دارند.
- مصرف برخی داروهای ضد تشنج: برخی داروهای ضد تشنج، بهویژه اگر به درستی تجویز یا مصرف نشوند، باعث تحریک مغز و تشنج غیبت میشوند. این داروها شامل فنیتوئین، کاربامازپین، گاباپنتین و … هستند.
- سن: پتی مال در کودکان شایعتر افراد سن بالا است. این نوع تشنج معمولاً در سنین ۳ تا ۱۳ سالگی رخ میدهد و میانگین سنی شروع آن حدود ۶ تا ۷ سالگی است.
تشخیص تشنج پتی مال
تشخیص تشنج پتی مال معمولاً با بررسی دقیق علائم، معاینه فیزیکی و انجام آزمایشهای خاص انجام میشود. پزشک شما ابتدا در مورد تجربه شما از تشنجها، رفتارهای قبل، حین و بعد از تشنج و همچنین علائمی که مشاهده میکنید یا دیگران متوجه شدهاند، سؤال میپرسد. به صورت کلی روشهای تشخیص عبارتند از:
معاینه بالینی و جمعآوری اطلاعات
پزشک ابتدا با شما صحبت میکند تا جزئیات بیشتری درباره علائم و زمان وقوع آنها بداند. اگر این تشنجها در مدرسه یا محل کار اتفاق میافتند، پزشک پیشنهاد میکند که با افرادی که زمان زیادی را با شما میگذرانند صحبت کنید تا رفتارهای غیرعادی یا تغییرات ناگهانی را گزارش دهند. گاهی این تشنجها سالها به عنوان حواسپرتی یا عدم توجه اشتباه گرفته میشوند و همین موضوع باعث تأخیر در تشخیص میشود.
آزمایش الکتروانسفالوگرام (EEG)
الکتروانسفالوگرافی یکی از اصلیترین آزمایشهایی است که برای تشخیص تشنج غیبت استفاده میشود. در این روش، حسگرهایی روی پوست سر قرار میگیرند تا فعالیت الکتریکی مغز ثبت شود. تشنج غیبت الگوی خاصی از امواج مغزی را ایجاد میکند که در آزمایش الکتروانسفالوگرافی قابل شناسایی هستند. این روش غیرتهاجمی است و اطلاعات دقیقی درباره عملکرد مغز ارائه میدهد.
آزمایشهای تصویربرداری (MRI و CT اسکن)
پزشک برای بررسی ساختار مغز و تشخیص هرگونه ناهنجاری که باعث تشنج میشود، روشهای تصویربرداری مغزی مانند MRI یا CT اسکن را تجویز میکند. این آزمایشها به تشخیص مشکلاتی مانند تومورها، آسیبهای مغزی یا تغییرات ساختاری کمک میکنند. به صورت کلی این روشها در تشخیص تشنج پتی مال بسیار موثر هستند.
آزمایش خون و ادرار
یکی دیگر از روشهای تشخیص تشنج غیبت، آزمایش خون و ادرار است. این آزمایشها برای بررسی بیماریهای زمینهای که باعث تشنج میشوند، انجام میگردند. به عنوان مثال: مشکلات متابولیک، عفونتها یا عدم تعادل شیمیایی در بدن که به عنوان عوامل محرک تشنج شناخته میشوند، با استفاده از این آزمایشها تشخیص داده میشوند.
درمان تشنج پتی مال
تشنج غیبت بر فعالیتهای روزمره مانند کار یا مدرسه تأثیر میگذارد، بنابراین بهتر است که برای درمان آن به پزشک مراجعه کنید. درمان این نوع تشنج معمولاً شامل مصرف داروهای ضد تشنج میشود که به کنترل و جلوگیری از بروز تشنجها کمک میکنند. پزشک دارویی که بهترین نتیجه را برای شما دارد، بر اساس معاینههایی که انجام داده است تجویز میکند. اگر شما چند نوع اختلال تشنج داشته باشید، نیاز به مصرف داروهای مختلف دارید. انواع روشهای درمان این تشنج عبارتند از:
داروهای ضد تشنج
یکی از اصلیترین روشهای درمان تشنج غیبت، مصرف داروهای ضد تشنج است. این داروها فعالیت غیرطبیعی مغز را کنترل میکنند و از بروز تشنجهای بعدی جلوگیری میکنند. برخی از داروهایی که برای درمان تشنج غیبت استفاده میشوند عبارتند از:
- اتوسوکسیماید
- لاموتریژین
- توپیرامات
- والپروات
رژیم کتوژنیک
در برخی موارد، اگر داروها به خوبی جواب ندهند، پزشک رژیم کتوژنیک را پیشنهاد میکند. اگرچه شواهد علمی زیادی برای اثربخشی این رژیم در درمان تشنجهای غیبت وجود ندارد اما رعایت این رژیم، موجب بهبود علائم برخی از بیماران میشود. این رژیم غذایی با چربی زیاد، پروتئین مناسب و قندِ کم، کمک میکند که بدن بهجای قند، از چربی برای تأمین انرژی استفاده کند. پزشکان معمولا از این رژیم غذایی برای درمان صرعهای مقاوم به درمان در کودکان استفاده میکنند.
جراحی
اگر داروها و تغییرات سبک زندگی نتوانند به طور مؤثر علائم تشنج غیبت را کنترل کنند، پزشک جراحی تشنج را به عنوان آخرین گزینه درمانی در نظر میگیرد. جراحی معمولا در مواردی که تشنجها مقاوم به درمان هستند و کیفیت زندگی بیمار را به شدت تحت تأثیر قرار دادهاند، انجام میشود.
عوارض تشنج پتی مال
یکی از مهمترین عوارض تشنج پتیمال این است که انجام فعالیتهایی که نیاز به تمرکز دارند را خطرناک میکند. فعالیتهایی مانند: رانندگی، شنا یا صخرهنوردی برای این بیماران ایمن نیست زیرا در صورت وقوع تشنج،خطر آسیب وجود دارد. با این حال، پس از شروع درمان و تجویز داروهای مناسب توسط پزشک، میشود با تایید پزشک این فعالیتها را انجام دهید. به صورت کلی عوارض تشنج پتی مال عبارتند از:
- خطر سقوط در کوهنوردی و …
- تصادفات رانندگی
- بروز حوادث مربوط به محیط کار مانند: نجاری، جوشکاری، تراشکاری و …
- مشکل در توجه
- مشکل یادگیری در مدرسه و دانشگاه و …
آیا در زمان تشنج پتی مال فرد آگاهی دارد؟
همانطور که در ابتدا اشاره کردیم، بیمار در طول تشنج غیبت معمولاً آگاهی خود نسبت به اطراف را از دست میدهد. این نوع تشنج به سرعت و در عرض چند ثانیه اتفاق میافتد، بنابراین معمولا متوجه نمیشوید که در حال انجام کاری هستید. پس از پایان تشنج، معمولاً به فعالیتی که انجام میدادید برمیگردید بدون اینکه متوجه شوید چه اتفاقی افتاده است.
اما اگر دو یا چند تشنج پشت سر هم رخ دهند، بیمار احساس گیجی میکند. به عنوان مثال، ممکن است در طول تشنج نتوانید صحبتها را بشنوید. این سردرگمی معمولاً پس از پایان تشنج برطرف میشود اما باعث میشود که فرد احساس کند درک درستی از آنچه در اطرافش اتفاق میافتد ندارد.
بعد از تشنج غیبت چه اتفاقی می افتد؟
زمانی که تشنج غیبت تمام میشود، فرد معمولاً بدون هیچ مشکلی به کارهایی که قبل از تشنج انجام میداد، ادامه میدهد. درواقع بعد از تشنج بیمار معمولاً کاملاً هوشیار است. به طور کلی این نوع تشنج، نیازی به انجام اقدامات خاصی ندارد. اما اگر تشنجها پشت سر هم رخ دهند یا فرد در یک روز چندین تشنج را تجربه کند، احساس گیجی و سردرگمی میکند و اتفاقاتی که در اطرافش افتاده را به درستی درک نمیکند.
تفاوت بین حواسپرتی و تشنج پتی مال
حواسپرتی و تشنج پتیمال معمولا با هم اشتباه گرفته میشوند، اما تفاوتهایی باهم دارند که بهتر است این تفاوتها را بشناسید. این تفاوتها به شما کمک میکنند تا بفهمید آیا کودک شما حواسپرتی دارد یا دچار تشنج غیبت است. اگر نگران هستید که فرزندتان حواسپرتی دارد یا دچار تشنج غیبت شده است، بهتر است برای تشخیص دقیق به پزشک مراجعه کنید. تفاوتهای تشنج غیبت و حواسپرتی عبارتند از:
- حواسپرتی معمولاً زمانی رخ میدهد که کودک بیحوصله است. مثلاً در طول یک کلاس طولانی در مدرسه؛ اما تشنج غیبت در هر زمانی، حتی در هنگام فعالیت بدنی هم رخ میدهد.
- پرت شدن حواس کودک معمولا به آرامی شروع میشود اما تشنج غیبت معمولاً ناگهانی و بدون هیچ هشدار قبلی اتفاق میافتد.
- معمولا با صدا زدن نام کودک یا لمس کردن او، حواسپرتی برطرف میشود. درمقابل تشنج پتیمال، حتی با تحریک شدید مانند قلقلک دادن و … نیز قطع نمیشود.
- تا زمانی که چیزی توجه کودک را جلب نکند، حواسپرتی ادامه پیدا میکند؛ اما تشنجهای غیبت معمولاً خود به خود در عرض 10 تا 20 ثانیه تمام میشوند.
تفاوت تشنج پتی مال و صرع کودکان
تشنج غیبت (پتی مال) و صرع در کودکان هر دو اختلالات عصبی هستند که باعث تغییرات موقتی در رفتار و آگاهی کودک میشوند، اما تفاوتهایی در علائم، علتها و درمان دارند. تشنج غیبت معمولاً به صورت خیره شدن و از دست دادن موقت آگاهی در کودک ایجاد میشود. این نوع تشنج معمولاً به طور ناگهانی و بدون هشدار اتفاق میافتد و کودک پس از چند ثانیه به حالت عادی باز میگردد. این نوع تشنج بیشتر در کودکان بین 3 تا 13 سال رخ میدهد و معمولاً با داروهای ضد تشنج درمان میشود.
صرع یک اختلال عصبی است که باعث بروز تشنجهای مکرر و غیرقابل کنترل میشود و علائم آن بسته به نوع تشنج متفاوت هستند. تشنجهای صرع شامل از دست دادن آگاهی، حرکات غیرارادی بدن و گاهی اوقات گریه یا فریادهای ناگهانی هستند. این نوع تشنج مدت زمان بیشتری طول میکشد و نیاز به درمانهای تخصصیتری دارد. درمان صرع معمولاً شامل داروهای ضد تشنج است اما در برخی موارد، به درمانهای دیگر مانند جراحی یا رژیم غذایی نیاز دارد. صرع یک وضعیت مزمن است که در برخی افراد تا آخر عمر ادامه پیدا میکند.
در مورد تفاوت تشنج و صرع نیز بخوانید.
راههای پیشگیری از تشنج پتی مال
پیشگیری از تشنجهای غیبت معمولا امکانپذیر نیست، اما میشود با رعایت برخی نکات، تعداد دفعات وقوع این تنشجها را کاهش داد. یکی از مهمترین راهها، مصرف منظم داروهایی است که پزشک تجویز میکند. همچنین، شما میتوانید تغییرات سادهای در سبک زندگی خود ایجاد کنید که به کاهش خطر تشنجهای غیبت کمک میکند. این موارد عبارتند از:
- خواب کافی
- مدیریت استرس
- رعایت رژیم غذایی سالم
- انجام ورزش به صورت منظم
- اجتناب از محرکها و عوامل خطر
- رعایت دستورالعملهای پزشکی
کلام پایانی
تشنج پتی مال با وجود کوتاه بودن و گاهی غیرقابل تشخیص بودن، نشانهای از فعالیت غیرطبیعی در مغز است که نیاز به تشخیص و درمان دارد. آگاهی از علائم، عوامل خطر و راههای درمان این نوع تشنج به افراد کمک میکند تا بهتر با آن کنار بیایند و کیفیت زندگی خود را حفظ کنند. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان با این نوع تشنج مواجه هستید، مراجعه به پزشک و دریافت راهنماییهای تخصصی میتواند گامی مؤثر در کنترل و مدیریت آن باشد. دکتر ارتیاعی یکی از پزشکان برجسته در درمان انواع تشنج و بیماری پارکینسون هستند که تجربه و تخصص بالایی در درمان این بیماریها دارند.
سوالات متداول
به طور متوسط، تشنجهای معمولی بین 3 تا 15 ثانیه طول میکشند. تشنجهای غیر معمولی ممکن است بیشتر طول بکشند.
بله، با وجود این که تشنجهای پتی مال به تنهایی خطرناک نیستند، اما به دلیل عوارض ناشی از عدم آگاهی از محیط اطراف مانند خطر تصادف و حوادث مربوط به استفاده از ابزار کار و … یک وضعیت خطرناک به حساب میآید.
تعداد تشنج های غیبت در هر فرد بسیار متفاوت است. برخی از افراد ممکن است در طول روز این تشنج را تجربه نکنند، اما افراد دیگر ممکن است صدها تشنج کوتاه مدت در طول روز داشته باشند.
دیدگاهتان را بنویسید