مشکلات گوارشی بیماران پارکینسون | راه‌های تشخیص و درمان

تصور کنید در جهانی زندگی می‌کنید که در آن حتی ساده‌ترین کارها، مثل قدم برداشتن یا حتی خندیدن، به تلاش مضاعف نیاز دارد. این زندگی روزمره افراد مبتلا به پارکینسون است، اما داستان این بیماری فقط به لرزش دست یا کندی حرکت ختم نمی‌شود. پارکینسون می‌تواند بی‌سر و صدا، عملکردهای حیاتی بدن، مثل دستگاه گوارش، را نیز تحت تاثیر قرار دهد و مشکلاتی به وجود آورد که اغلب کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند. در این مقاله، قصد داریم عمیق‌تر به این موضوع بپردازیم و مشکلات گوارشی شایع در بیماران پارکینسون را بررسی کنیم. اگر شما یا عزیزانتان مبتلا به این بیماری هستید یا می‌خواهید درکی بهتر از این موضوع داشته باشید، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید. 

اختلالات گوارشی شایع در بیماران پارکینسون

بیماری پارکینسون می‌تواند باعث بروز مشکلات گوارشی مختلفی شود. این مشکلات تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی افراد مبتلا دارند. در ادامه به شایع‌ترین مشکلات گوارشی در بیماران پارکینسون و علائم آن‌ها اشاره می‌کنیم:

یبوست 

یبوست، یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی در بیماران پارکینسون است. این مشکل به دلیل کاهش حرکات روده و کند شدن فرایند دفع مدفوع رخ می‌دهد. علائم یبوست شامل: دفع مدفوع سخت و دردناک، کاهش تعداد دفعات دفع مدفوع در هفته (کمتر از سه بار)، احساس پری و نفخ در شکم و احساس عدم تخلیه کامل روده پس از دفع مدفوع است.

دیسفاژی (مشکل در بلع) 

دیسفاژی به معنای اختلال در بلع غذا و مایعات است و در مراحل پیشرفته بیماری پارکینسون رخ می‌­دهد. این مشکل به دلیل ضعف عضلات گلو و مری ایجاد می‌شود. علائم دیسفاژی شامل سرفه یا خفگی هنگام غذا خوردن، احساس گیر کردن غذا در گلو، آبریزش دهان و مشکل در شروع فرایند بلع است.

گاستروپارزی (تاخیر در تخلیه معده) 

گاستروپارزی به وضعیتی اشاره دارد که در آن تخلیه محتویات معده به روده کوچک با تاخیر مواجه می‌شود. این مشکل می‌تواند باعث احساس پری و سنگینی در معده، تهوع، استفراغ، سوزش سر دل، و کاهش اشتها شود. در بیماران پارکینسون، گاستروپارزی به دلیل اختلال در عملکرد اعصاب کنترل‌ کننده حرکات معده ایجاد می­‌شود.

نفخ و سوهاضمه 

نفخ و سوهاضمه نیز از مشکلات شایع گوارشی در بیماران پارکینسون است. این مشکلات به دلیل کاهش حرکات روده، تغییر در ترکیب میکروبیوم روده و یا عوارض جانبی داروهای مورد استفاده در درمان پارکینسون ایجاد می­‌شود. علائم نفخ و سوءهاضمه شامل احساس پری و سنگینی در شکم، گاز زیاد، درد شکم و ترش‌کردن است.

بی‌اختیاری مدفوع 

بی‌اختیاری مدفوع به حالتی گفته می‌شود که فرد توانایی کنترل فرآیند دفع مدفوع را از دست می‌دهد و معمولا در مراحل پیشرفته بیماری پارکینسون مشاهده می‌شود. این مشکل به دلیل ضعف عضلات مقعد و یا اختلال در عملکرد اعصاب کنترل‌ کننده این عضلات ایجاد می‌شود. علائم بی‌اختیاری مدفوع شامل نشت غیرارادی مدفوع، احساس فوریت در دفع مدفوع و مشکل در به تعویق‌ انداختن دفع مدفوع است.

 دلایل مشکلات گوارشی در بیماران پارکینسون

بیماری پارکینسون، یک اختلال عصبی مزمن است که عمدتا بر حرکات تاثیر می‌گذارد، اما می‌تواند با طیف وسیعی از مشکلات غیرحرکتی، از جمله مشکلات گوارشی نیز، همراه باشد. یکی از مهم‌ترین دلایل اختلالات گوارشی، اختلال عملکرد دستگاه عصبی خودمختار (ANS) است. ANS مسئول تنظیم عملکردهای غیرارادی بدن از جمله حرکات روده است. پارکینسون باعث از دست‌ رفتن سلول‌های عصبی تولیدکننده دوپامین در مغز شده و بر ANS نیز تاثیر می‌گذارد؛ بنابراین منجر به اختلال حرکت روده، کاهش ترشحات گوارشی و افزایش زمان انتقال غذا در دستگاه گوارش می‌شود. علاوه بر این، خود بیماری پارکینسون می‌تواند بر عضلات درگیر در بلع تاثیر بگذارد و منجر به مشکلات گوارشی مرتبط با بلع ناقص غذا و افزایش خطر آسپیراسیون (ورود غذا یا مایعات به ریه‌ها) شود. این مشکل با کاهش بزاق و خشکی دهان تشدید می‌شود و بلع را دشوار می‌کند. همچنین، تغییرات در حس بویایی که اغلب در پارکینسون مشاهده می‌شود، می‌تواند بر اشتها و عادات غذایی تاثیر بگذارد و به‌طور غیرمستقیم سلامت گوارشی را تحت‌ تاثیر قرار دهد. 

 تداخلات دارویی و تاثیر آن‌ها بر مشکلات گوارشی بیماران پارکینسون

درمان دارویی بیماری پارکینسون، اگرچه برای کنترل علائم حرکتی ضروری است، اما می‌تواند به‌طور قابل‌ توجهی بر سلامت گوارشی بیماران تاثیر بگذارد. بسیاری از داروهایی که برای درمان پارکینسون استفاده می‌شوند، از جمله لوودوپا (L-DOPA)، آگونیست‌های دوپامین، مهارکننده‌های MAO-B و داروهای آنتی کولینرژیک، به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم، بر عملکرد دستگاه گوارش تاثیر می­‌گذارند. یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی مرتبط با درمان دارویی پارکینسون، تهوع و استفراغ است که اغلب در مراحل اولیه درمان با لوودوپا یا آگونیست‌های دوپامین رخ می‌دهد. این عوارض به دلیل تحریک گیرنده‌های دوپامین در ناحیه تریگر کایمیو (CTZ) در مغز ایجاد می‌شوند که مرکز کنترل تهوع و استفراغ است. علاوه بر این، لوودوپا باعث تاخیر در تخلیه معده می­‌شود، به این معنی که غذا برای مدت طولانی‌تری در معده باقی می‌ماند. این موضوع باعث احساس سیری، نفخ و سوهاضمه می‌­شود. داروهای آنتی کولینرژیک که برای کاهش لرزش و سایر علائم حرکتی استفاده می‌شوند، عوارض جانبی گوارشی را تشدید می‌­کنند. این داروها با مسدودکردن استیل‌کولین (انتقال‌دهنده عصبی که نقش مهمی در حرکات روده دارد)، باعث کاهش حرکات روده، یبوست و احتباس ادرار می‌شوند. تداخلات دارویی دیگری نیز ممکن است بر مشکلات گوارشی بیماران پارکینسون تاثیر بگذارند. به‌ عنوان‌ مثال، مصرف هم‌زمان داروهای ضدافسردگی، به‌ویژه مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs)، خطر بروز عوارض گوارشی مانند تهوع، اسهال و یبوست را افزایش می‌­دهد.

در مورد انواع داروهای پارکینسون بیشتر بخوانید.

رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری از اختلالات گوارشی در بیماران پارکینسون

رژیم غذایی مناسب، نقش حیاتی در مدیریت و پیشگیری از مشکلات گوارشی در بیماران پارکینسون دارد. تغییر رژیم غذایی به کاهش علائم، بهبود کیفیت زندگی و افزایش اثر بخشی درمان‌های دارویی کمک می‌­کند. در ادامه به معرفی برخی تغییرات مفید رژیم غذایی خواهیم پرداخت:

مصرف فیبر

مصرف فیبر، یکی از راهکارهای مفید برای بیماران مبتلا به پارکینسون است. فیبر به حجم دادن به مدفوع، نرم کردن آن و تسهیل حرکات روده کمک می‌کند؛ در نتیجه باعث پیشگیری و درمان یبوست (شایع‌ترین مشکل گوارشی در پارکینسون)، می­‌شود. میوه‌ها (مانند سیب، گلابی و توت‌ها)، سبزی‌ها (مانند کلم‌بروکلی، اسفناج و هویج)، غلات کامل (مانند جو دوسر، برنج قهوه‌ای و نان سبوس‌دار) و حبوبات (مانند عدس، لوبیا و نخود) منابع سرشار از فیبر هستند. بیماران باید به‌ تدریج مصرف فیبر خود را افزایش دهند تا دچار نفخ و ناراحتی‌های گوارشی نشوند.

 مصرف مایعات

مصرف کافی مایعات نیز برای حفظ سلامت گوارشی ضروری است. آب به نرم‌شدن مدفوع و حرکات روده کمک می‌کند. بیماران پارکینسونی باید روزانه حداقل ۸-۱۰ لیوان آب بنوشند و از نوشیدنی‌های حاوی کافئین و الکل که باعث کم‌آبی بدن می‌­شوند، اجتناب کنند.

 وعده‌­های غذایی کوچک و مکرر

توصیه می‌شود بیماران پارکینسون، وعده‌های غذایی منظم داشته باشند و از پرخوری خودداری کنند. خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر و مکرر، به کاهش نفخ، سوهاضمه و احساس سیری کمک می­‌کند.

در مورد رژیم غذایی برای بیماران پارکینسون بیشتر بخوانید.

 درمان علائم گوارشی در بیماران پارکینسون

مدیریت علائم گوارشی در بیماران پارکینسون، نیازمند یک رویکرد چندجانبه است. این رویکرد شامل تغییر سبک زندگی، اصلاح رژیم غذایی و در صورت لزوم، درمان‌های دارویی است. هدف اصلی درمان، کاهش ناراحتی، بهبود کیفیت زندگی و جلوگیری از عوارض احتمالی است.

 یبوست

یبوست، اغلب با افزایش مصرف فیبر، مایعات و فعالیت بدنی درمان می‌شود. مصرف مکمل‌های فیبر (مانند پسیلیوم یا متیل سلولز) به افزایش حجم مدفوع و تسهیل حرکات روده کمک می‌­کند. ملین‌های اسمزی (مانند پلی‌اتیلن گلیکول) یا نرم‌کننده‌های مدفوع (مانند دوکوسات سدیم) نیز برای نرم کردن مدفوع و تسهیل دفع استفاده می­‌شوند.

 تهوع و استفراغ

برای درمان تهوع و استفراغ، پزشکان ممکن است داروهای ضد تهوع (مانند دومپریدون یا پرومتازین) را تجویز کنند. مصرف این داروها باید تحت نظارت دقیق باشد، زیرا می‌توانند عوارض جانبی خطرناکی به همراه داشته باشند. همچنین، خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر و مکرر، اجتناب از غذاهای چرب و تند، و استراحت پس از غذا، به کاهش تهوع کمک می‌­کند.

 دیسفاژی

 در صورت وجود دیسفاژی (مشکل در بلع)، ارزیابی توسط یک متخصص گفتاردرمانی ضروری است. این متخصص تمریناتی را برای تقویت عضلات درگیر در بلع و تکنیک‌هایی را برای ایمن‌تر کردن بلع ارائه می‌­دهد. در موارد شدید، ممکن است نیاز به استفاده از غذاهای نرم یا پوره شده و حتی لوله‌ی تغذیه برای اطمینان از دریافت تغذیه کافی باشد.

 کلام پایانی

مشکلات گوارشی در بیماران پارکینسون، چیزی فراتر از یک چالش فرعی هستند. این مشکلات بخش مهمی از زندگی روزمره این بیماران را تحت تاثیر قرار می‌دهند و نیازمند توجه جدی هستند. تشخیص و مدیریت به‌موقع این مشکلات، نه تنها کیفیت زندگی بیماران را بهبود می‌بخشد، بلکه مانع از پیچیده‌تر شدن شرایط آن‌ها می‌شود. دکتر ابوالحسن ارتیاعی، جراح و متخصص مغز و اعصاب، با سال‌ها تجربه و تسلط بر به‌روزترین روش‌های درمانی، همراهی بی‌نظیر برای بیماران پارکینسون هستند. ایشان با ارائه راهکارهای اختصاصی و مشاوره‌های دقیق، می‌توانند مسیری روشن‌تر و آرامش‌بخش‌تر را برای زندگی این بیماران فراهم کنند.

 سوالات متداول