سکته مغزی یکی از اختلالات جدی مغزی است که عوارض طولانی مدت و جدی برای بیمار ایجاد میکند. یکی از این عوارض، بروز تشنج پس از سکته مغزی است. این تشنجها به دلیل آسیبهای مغزی ناشی از اختلال در جریان خون به بخشهای خاصی از مغز رخ میدهند. این وضعیت نیازمند تشخیص دقیق و درمان به موقع است تا از بروز مشکلات جدیتر جلوگیری شود. در این مقاله، علل، علائم و روشهای درمانی تشنج پس از سکته مغزی را بررسی میکنیم. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
تشنج بعد از سکته مغزی چیست؟
تشنج بعد از سکته مغزی، حملات غیرارادی و ناگهانی در سیستم عصبی است که به دلیل آسیبهای مغزی ناشی از سکته مغزی ایجاد میشود. زمانی که جریان خون به قسمتی از مغز قطع میشود، بافت مغزی آسیب میبیند و تغییراتی در فعالیت الکتریکی مغز ایجاد میشود. این تغییرات باعث بروز تشنج پس از سکته مغزی میشوند، این تشنجها معمولا به صورت حرکات غیرقابل کنترل عضلات، از دست دادن هوشیاری یا تغییرات در رفتار فرد هستند. در بیشتر مواقع، بیمار در هفتهها یا ماههای اول بعد از سکته مغزی دچار تشنج میشود. این تشنجها نیاز به تشخیص دقیق و درمان مناسب دارند تا از عوارض بیشتر جلوگیری شود.
درمورد تفاوت تشنج و صرع نیز بخوانید.
علت تشنج بعد از سکته مغزی
تشنج بعد از سکته مغزی معمولاً به دلیل آسیبهای مغزی ناشی از اختلال در جریان خون به بخشهای مختلف مغز ایجاد میشود. علت اصلی بروز تشنج در این شرایط، تغییرات در فعالیت الکتریکی مغز است که پس از آسیب به بافتهای مغزی رخ میدهد. در واقع، تشنج پس از سکته مغزی به علت آسیب مستقیم به مغز، تغییرات شیمیایی یا اختلال در عملکرد نورونها ایجاد میشود.
علائم تشنج بعد از سکته مغزی
تشنجهایی که پس از سکته مغزی رخ میدهند، علائم متنوعی دارند و بسته به نوع و شدت تشنج، این علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. در ادامه به برخی از رایجترین علائم تشنج بعد از سکته مغزی اشاره میکنیم. این علائم عبارتند از:
- حرکات غیرارادی عضلات
- از دست دادن هوشیاری
- مشکل در نفس کشیدن
- گاز گرفتن زبان
- کاهش هوشیاری
- تغییرات رفتاری مانند گیجی، اضطراب یا حالتهای روحی غیرعادی
در صورتی که فردی پس از سکته مغزی دچار تشنج شد، فوراً با اورژانس تماس بگیرید یا به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. درمان زودهنگام از بروز مشکلات جدیتر جلوگیری میکند.
عوامل خطر تشنج بعد از سکته مغزی
چندین عامل مختلف وجود دارند که احتمال تشنج بعد از سکته مغزی را افزایش میدهند. این عوامل معمولا به نوع سکته مغزی و وضعیت سلامت عمومی بیمار مرتبط هستند. در ادامه به این عوامل اشاره میکنیم. برخی از مهمترین عوامل خطر تشنج پس از سکته مغزی عبارتند از:
- نوع سکته مغزی: نوع سکته مغزی تاثیر زیادی بر احتمال بروز تشنج دارد. سکتههای مغزی هموراژیک (خونریزی مغزی) بیشتر از سکتههای مغزی ایسکمیک (انسداد رگهای مغزی) باعث تشنج پس از سکته مغزی میشوند.
- موقعیت آسیب مغزی: نواحی خاصی از مغز که در اثر سکته آسیب میبینند، میتوانند خطر بروز تشنج را افزایش دهند. بهعنوان مثال، آسیب به بخشهایی از مغز مانند قشر مغز که مسئول کنترل حرکات و احساسات است و همچنین ساختارهایی مانند هیپوکامپوس، احتمال وقوع تشنج را بیشتر میکند.
- سن بیمار: یکی از عوامل خطر تشنج پس از سکته مغزی، سن بیمار است. معمولا افراد مسن بیشتر از افراد جوان دچار تشنج پس از سکته مغزی میشوند.
- شدت سکته مغزی: در بیشتر مواقع، سکتههای مغزی شدید که بخشهای مختلف مغز را درگیر میکنند، خطر تشنج را پس از سکته مغزی افزایش میدهند.
- سابقه آسیبهای مغزی: افرادی که سابقه آسیب مغزی یا بیماریهای مغزی مانند صرع دارند، بیشتر در معرض خطر تشنج پس از سکته مغزی قرار دارند.
- فشار خون بالا: فشار خون بالا یکی از عوامل خطر اصلی برای افزایش احتمال سکته مغزی است. در واقع، فشار خون بالا میتواند به رگهای خونی مغز آسیب زده و منجر به آسیبهای مغزی بیشتر شود.
- میزان آسیب به بافت مغزی: میزان آسیب به بافت مغزی در اثر سکته مغزی، خطر تشنج را افزایش میدهد. درواقع هرچه سکته مغزی آسیب بیشتری به بافت مغز بزند، احتمال تشنج نیز افزایش مییابد.
عوارض تشنج بعد از سکته مغزی
تشنج بعد از سکته مغزی عوارض مختلفی را برای فرد به همراه دارد که برخی از آنها به طور مستقیم بر کیفیت زندگی فرد تاثیر میگذارند. این عوارض به شدت و نوع تشنج، محل آسیب مغزی و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارند. برخی از عوارض رایج تشنج بعد از سکته مغزی عبارتند از:
- اختلالات حرکتی و ناتوانی
- آسیب به بافت مغزی
- اختلالات روانی و احساسی
- کاهش کیفیت خواب
- آسیب به دندانها و زبان
- خطر افتادن و آسیبهای جسمی
- مشکلات تنفسی
- افزایش خطر بروز سکته مغزی مجدد
تشخیص تشنج بعد از سکته مغزی
تشخیص تشنج بعد از سکته مغزی به روشهای مختلف پزشکی نیاز دارد. برای تشخیص تشنج، پزشک ابتدا سابقه پزشکی و علائم بالینی بیمار را بررسی میکند. پس از معاینه بالینی پزشک از آزمایشهای تصویربرداری برای تشخیص دقیق این وضعیت استفاده میکند. در ادامه به برخی از روشهای تشخیص تشنج پس از سکته مغزی اشاره میکنیم، این روشها عبارتند از:
معاینه بالینی
اولین گام در تشخیص تشنج، بررسی سابقه پزشکی بیمار است. پزشک اطلاعاتی درباره نوع سکته مغزی، زمان وقوع، علائم بالینی بیمار قبل و بعد از سکته و همچنین هرگونه سابقه تشنج یا بیماریهای مغزی دیگر را بررسی میکند. همچنین، علائم بالینی مانند حرکات غیرارادی عضلات، از دست دادن هوشیاری و گیجی نیز بررسی میشود. گاهی اوقات تشخیص تشنج از سایر مشکلات مشابه مانند بیماریهای روانی یا مشکلات عصبی دیگر سخت است. در این موارد، پزشک سایر علل را رد میکند و از روشهای مختلف برای تأیید تشخیص استفاده میکند.
آزمایشهای الکتروانسفالوگرافی
نوار مغز یا الکتروانسفالوگرافی (EEG) یکی از روشهای اصلی برای تشخیص تشنج است. این آزمایش فعالیت الکتریکی مغز را ثبت میکند و به پزشک کمک میکند تا ناهنجاریهای الکتریکی ناشی از تشنج را شناسایی کند. معمولا پزشک در نوار مغز الگوهای غیرطبیعی و تحریکات الکتریکی غیرقابل کنترل را بررسی میکند تا علت تشنج را مشخص کند.
تصویربرداری مغزی
تصویربرداری مغزی یکی دیگر از روشهای تشخیص تشنج است که به شناسایی آسیبهای ساختاری مغز ناشی از سکته کمک میکند. سیتیاسکن (توموگرافی کامپیوتری) و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) دو روش تصویربرداری مغزی هستند که محل آسیب مغزی و میزان آن را نشان میدهند. این اسکنها بیشتر برای تشخیص شدت آسیبهای مغزی استفاده میشوند.
درمان تشنج بعد از سکته مغزی
درمان تشنج بعد از سکته مغزی به وضعیت بیمار و شدت تشنجها بستگی دارد. هدف اصلی درمان، کنترل تشنجها، پیشگیری از بروز تشنجهای مکرر و بهبود کیفیت زندگی بیمار است. روشهای درمان معمولا شامل داروها، تغییرات سبک زندگی و پیگیریهای پزشکی میشوند. در ادامه به روشهای مختلف درمانی برای تشنج بعد از سکته مغزی اشاره میکنیم، این روشها عبارتند از:
دارو درمانی
داروهای ضد تشنج معمولاً اولین خط درمان برای کنترل تشنجها هستند. این داروها به کاهش فعالیتهای غیرطبیعی مغز کمک میکنند. دوز مصرف این داروها معمولاً با تشخیص پزشک به تدریج افزایش مییابد تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود. پزشکان معمولاً داروها را بر اساس نوع و شدت تشنج، شرایط سلامتی و پاسخ بیمار به نوع دارو انتخاب میکنند. انواع داروهای ضد تشنج عبارتند از:
- والپروات سدیم
- کاربامازپین
- لاموتریژین
- فنوباربیتال
مدیریت بیماریهای زمینهای
کنترل بیماریهای زمینهای مانند فشار خون بالا، دیابت و بیماریهای قلبی-عروقی میتواند تأثیر زیادی در کاهش خطر بروز تشنجهای بعد از سکته مغزی داشته باشد. فشار خون بالا به ویژه میتواند خطر سکته مغزی و تشنجهای بعد از آن را افزایش دهد. بنابراین، درمان مناسب این بیماریها، از جمله مصرف داروهای ضد فشار خون، کنترل قند خون و رعایت رژیم غذایی سالم، میتواند به پیشگیری از تشنجها کمک کند. همچنین، بررسی و درمان مشکلات قلبی مانند آریتمیها نیز برای کاهش خطرات مغزی ضروری است.
تغییرات سبک زندگی
تغییرات سبک زندگی نقش مهمی در مدیریت تشنجها و پیشگیری از آنها دارند. استراحت کافی و خواب منظم برای عملکرد بهینه مغز ضروری است و میتواند به کاهش تشنجها کمک کند. کاهش استرس از طریق تکنیکهای آرامشبخش مانند مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق میتواند تأثیر زیادی در کنترل تشنجها داشته باشد. همچنین، رژیم غذایی سالم که شامل مصرف میوهها، سبزیجات و مواد مغذی است، میتواند به عملکرد مغز کمک کند. اجتناب از مصرف الکل و مواد مخدر نیز برای جلوگیری از تحریک تشنجها ضروری است.
جراحی
معمولا در مواردی که تشنجها با درمان دارویی درمان نمیشوند، پزشک انجام جراحی را توصیه میکند. درواقع، جراحی آخرین گزینه برای درمان تشنجهای پس از سکته مغزی است. یکی از روشهای درمان تشنج جراحی کورپوس کالوزوتومی (Corpus callosotomy) است. این جراحی سیگنالهای تشنجی که بین دو نیمکره مغز، رفت و برگشت میکنند را متوقف میکند و معمولاً برای افرادی که به صرع شدید مبتلا هستند، توصیه میشود.
کلام پایانی
تشنج یکی از عوارض رایج و قابل درمان پس از سکته مغزی است، اما به توجه و مدیریت پزشکی دقیق نیاز دارد. با تشخیص به موقع و درمان مناسب این تشنجها میتوانید کیفیت زندگی را بهتر کنید و از بروز عوارض بیشتر جلوگیری کنید. مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب و پیگیری روند درمانی به طور مداوم، برای پیشگیری از تشنجهای مکرر و کنترل علائم اهمیت زیادی دارد.
دیدگاهتان را بنویسید