اختلال بلع در پارکینسون و درمان آن

اختلال بلع در بیماران پارکینسون یکی از مشکلات شایع و مهم در این بیماری است که تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی بیماران می‌گذارد. معمولا، پارکینسون باعث اختلال در عملکرد حرکتی و هماهنگی عضلات بدن می‌شود و این اختلالات، بلع غذا و مایعات را دشوار می‌کنند. از آنجا که این مشکل منجر به مشکلات جدی‌تری مانند عفونت ریه (پنومونی آسپیراسیون) و کاهش وزن می‌شود، شناسایی و درمان به موقع آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اگر شما یا یکی از عزیزانتان به بیماری پارکینسون مبتلا هستید و دچار مشکل در بلع غذا یا مایعات شده‌اید، تا انتهای مقاله همراه ما باشید تا با روش درمان این وضعیت آشنا شوید. در این مقاله، علل، علائم و درمان‌های اختلال بلع در پارکینسون را بررسی می‌کنیم، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

اختلال بلع در بیماران پارکینسون چیست؟

اختلال بلع در بیماران پارکینسون (Parkinson’s dysphagia) که به آن دیسفاژی نیز گفته می‌شود، به مشکلاتی در بلعیدن غذا و مایعات گفته می‌شود. این اختلال در بیماران مبتلا به پارکینسون به دلیل تغییر در عملکرد حرکتی و هماهنگی عضلات مورد نیاز برای بلع به وجود می‌آید. از دست رفتن نورون‌های دوپامین در مغز در بیماری پارکینسون باعث اختلال در حرکت و کنترل ماهیچه‌های مختلف بدن، از جمله ماهیچه‌های مربوط به بلع می‌شوند. درمان اختلال بلع در پارکینسون معمولاً شامل استفاده از روش‌های درمانی مختلف مانند تغییرات در رژیم غذایی (برای راحت‌تر کردن بلع غذا)، تمرینات خاص برای تقویت ماهیچه‌های بلع و در برخی موارد استفاده از لوله تغذیه برای اختلالات شدیدتر است. شناسایی و درمان زودهنگام این مشکل اهمیت زیادی دارد تا کیفیت زندگی بیمار حفظ شود و از عوارض جدی جلوگیری شود.

علائم اختلال بلع در بیماران پارکینسون

علائم اختلال بلع در پارکینسون معمولا خفیف هستند و افراد به این علائم توجه نمی‌کنند. بنابراین اگر احساس می‌کنید در بلع مشکل دارید، بهتر است از پزشک خود بخواهید شما را معاینه کند. علائم اختلال بلع در پارکینسون عبارتند از:

• کاهش وزن بدون دلیل
• سخت بودن نوشیدن مایعات
• احساس گیر کردن غذا در گلو
• افزایش تولید بزاق
• جمع شدن غذا در اطراف لثه‌ها
• سرفه بعد از خوردن غذا یا نوشیدن مایعات
• گلودرد مزمن
• مشکل در نگه داشتن غذا یا مایعات در دهان

علت اختلال بلع در پارکینسون

اختلال بلع در بیماری پارکینسون به دلیل مشکلاتی در عملکرد مغز و سیستم عصبی ایجاد می‌شود. در بیماری پارکینسون، یک بخش از مغز به نام جسم سیاه دچار آسیب می‌شود. این ناحیه مسئول تولید ماده‌ای به نام دوپامین است که برای حرکت بدن ضروری است. وقتی این ماده کم می‌شود، بسیاری از حرکات بدن از جمله حرکت ماهیچه‌هایی که برای بلع نیاز داریم، دچار مشکل می‌شود. به صورت کلی، اختلال بلع در پارکینسون به دلیل مشکلات مغزی و کاهش کنترل ماهیچه‌ها در حین بلع به وجود می‌آید.

انواع اختلال بلع در پارکینسون

اختلال بلع در تمام مراحل پارکینسون رخ می‌دهد و به اشکال مختلفی خود را نشان می‌دهد. این اختلال به تدریج در طول زمان بدتر می‌شود و منجر به مشکلات جدی‌تری مانند: پنومونی آسپیراسیون (عفونت ریه ناشی از ورود غذا یا مایعات به ریه‌ها) می‌شود که یکی از علل اصلی مرگ در بیماران پارکینسون است. انواع مختلف اختلال بلع عبارتند از:  

• مشکل در جویدن و بلعیدن غذا
• احساس گیر کردن غذا در گلو
• سرفه کردن یا گلودرد بعد از خوردن یا نوشیدن
• افزایش تولید بزاق (آب دهان)
• کاهش وزن بدون دلیل مشخص

رژیم غذایی برای اختلال بلع در پارکینسون

برای بیماران مبتلا به پارکینسون که دچار اختلال بلع هستند، تنظیم رژیم غذایی مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است. استفاده از غذاهای نرم و پوره‌ای مانند: سوپ‌ها، پوره سیب‌زمینی و سبزیجات نرم، بلع را آسان می‌کند و خطر گیر کردن غذا در گلو را کاهش می‌دهد. همچنین، مایعات باید غلیظ باشند تا از ورود آنها به ریه‌ها جلوگیری شود. به جای وعده‌های غذایی بزرگ، بهتر است غذاها به وعده‌های کوچک و منظم تقسیم شوند تا فشار کمتری به ماهیچه‌های بلع وارد شود.

از مصرف غذاهای تند، داغ یا سفت خودداری کنید و به جای این نوع غذاها، غذاهایی با دمای معتدل و طعم ملایم مصرف کنید. علاوه بر این، تنظیم وضعیت بدن هنگام خوردن غذا، مانند خم کردن سر به جلو یا پایین آوردن چانه، به راحت‌تر کردن بلع کمک می‌کند. در نهایت، مشاوره با یک متخصص تغذیه برای مشخص کردن رژیم غذایی توصیه می‌شود تا بیمار بتواند از مواد مغذی به‌درستی استفاده کند و کیفیت زندگی بهتری داشته باشد.

در مورد رژیم غذایی پارکینسون نیز بخوانید.

درمان اختلال بلع در پارکینسون

درمان اختلال بلع در پارکینسون بستگی به شدت مشکل و نیازهای خاص هر بیمار دارد. این درمان‌ها می‌توانند شامل تغییرات در رفتارهای روزمره، تمرینات مخصوص و حتی روش‌های پزشکی پیشرفته باشند. هدف اصلی درمان، کمک به بیمار برای بلع ایمن و راحت غذا است. انواع روش‌های درمانی عبارتند از:

• اصلاح سبک و روش غذاخوردن
• تغییرات در رژیم غذایی
• تمرینات تقویتی
• لوله تغذیه
• دارو درمانی

اصلاح سبک و روش غذاخوردن

یکی از روش‌ها برای بهبود بلع، تغییر وضعیت بدن هنگام خوردن است. همچنین، توصیه می‌شود که بیمار غذا را به آرامی و با دقت قورت بدهد و در حین بلع از صحبت کردن یا عجله کردن پرهیز کند. انجام تمرینات خاص برای تقویت عضلات مورد نیاز برای بلع، مانند تمرینات زبان و گلو، به بهبود توانایی بلع کمک می‌کند.

تغییرات در رژیم غذایی

بهتر است افرادی که مشکل بلع دارند، غذاهای نرم، پوره‌ای یا به شکل مایعات غلیظ بخورند. نوشیدن مایعات به صورت غلیظ کمک می‌کند تا مایعات راحت‌تر از گلو عبور کنند. همچنین، غذاهای خشک یا سفت باعث گیر کردن غذا در گلو می‌شوند، بنابراین بهتر است از این غذاها پرهیز شود.

تمرینات تقویتی

آسیب‌شناس زبان و گفتار معمولاً تمرینات خاصی برای تقویت ماهیچه‌های گلو و زبان تجویز می‌کند تا فرآیند بلع راحت‌تر و مؤثرتر شود. این تمرینات شامل تقویت ماهیچه‌های گلو و زبان برای بهبود توانایی بلع غذا و جلوگیری از ورود غذا به نای (راه هوایی) است.

لوله تغذیه

در موارد شدیدتر که بیمار قادر به بلعیدن غذا یا مایعات نیست نیاز به استفاده از لوله تغذیه یا پگ معده (PEG) برای تأمین مواد مغذی وجود دارد. اما، همه بیماران به لوله تغذیه نیاز ندارند و تنها در مواردی که بلع بسیار دشوار است، این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد. گاهی اوقات برای بررسی دقیق‌تر عملکرد بلع، از روش تصویربرداری به نام ویدئو فلوروسکوپی استفاده می‌شود. در این روش، بیمار غذا یا مایعات می‌خورد و پزشک از طریق اشعه ایکس حرکت غذا در گلو را مشاهده می‌کند تا مشکل شناسایی شود.

دارو درمانی

در برخی موارد، داروهای پارکینسون که برای بهبود هماهنگی و عملکرد عضلات استفاده می‌شوند، برای درمان مشکل بلع نیز مفید هستند. این داروها به کاهش مشکلات حرکتی و بلع کمک کنند، اما معمولاً در کنار روش‌های دیگر مانند تمرینات و تغییرات رژیم غذایی استفاده می‌شوند. در نهایت، درمان اختلال بلع در پارکینسون نیاز به ارزیابی دقیق و پیگیری مستمر دارد. درمان‌ها می‌توانند با توجه به وضعیت هر بیمار تغییر کنند و برای هر فرد به طور اختصاصی تنظیم شوند.

راه‌های پیشگیری از اختلال بلع در پارکینسون

پیشگیری از اختلال بلع در بیماری پارکینسون به طور کامل ممکن نیست، زیرا این اختلال به دلیل تغییرات عصبی و حرکتی ناشی از بیماری پارکینسون ایجاد می‌شود. اما با انجام برخی اقدامات و مراقبت‌ها، می‌توان خطر ابتلا به اختلال بلع را کاهش داد یا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کرد. در ادامه، به روش‌های پیشگیری از اختلال بلع در پارکینسون اشاره می‌کنیم:

• مراجعه به پزشک و ارزیابی زودهنگام: با مراجعه منظم به پزشک و آسیب‌شناس زبان و گفتار، می‌توان مشکلات بلع را زود تشخیص داد و از پیشرفت آن جلوگیری کرد.
• تمرینات بلع و تقویت عضلات دهان و گلو: انجام تمرینات خاص برای تقویت ماهیچه‌های دهان، زبان و گلو، به بهبود هماهنگی این عضلات کمک می‌کند.
• مراقبت از رژیم غذایی: مصرف غذاهای نرم، پوره‌ای و مایعات غلیظ به راحتی از گلو عبور کرده و خطر مشکلات بلع را کاهش می‌دهد.
• حفظ وضعیت مناسب بدن هنگام بلع: حفظ وضعیت صحیح سر و گردن هنگام بلع، به عبور راحت‌تر غذا از گلو کمک می‌کند برای این کار بهتر است کمی سر خود را به سمت عقب ببرید و فک را کمی به جلو بیاورید.

عوارض اختلال بلع در بیماران پارکینسون

بلع نیاز به هماهنگی دقیق ماهیچه‌های مختلف دارد. در پارکینسون، چون توانایی کنترل ماهیچه‌ها کاهش پیدا می‌کند، فرآیند بلع دچار اختلال می‌شود. بیماری که دچار اختلال بلع می‌شود، نمی‌تواند غذا را به‌درستی قورت بدهد، همچنین گاهی ممکن است غذا یا مایعات به ریه‌ها بروند و باعث عفونت ریه شوند. اختلال بلع باعث ایجاد عوارض مختلفی می‌شود که عبارتند از:

• مشکل در جویدن یا بلعیدن غذا
• گیر کردن غذا در گلو
• افزایش بزاق (آب دهان)
• سرفه کردن بعد از خوردن یا نوشیدن

کلام پایانی

اختلال بلع در پارکینسون اگر درمان نشود، می‌تواند به مشکلات جدی مانند سوءتغذیه و عفونت‌های ریه منجر شود. بنابراین، اهمیت تشخیص زودهنگام و دریافت درمان‌های مناسب کاملاً روشن است. اگر شما یا عزیزانتان با مشکلات بلع مواجه هستید، دکتر ارتیاعی، متخصص بیماری‌های پارکینسون و جراحی‌های تخصصی مغز و اعصاب، آماده است تا با استفاده از روش‌های درمانی پیشرفته، به شما کمک کند تا این مشکل را به حداقل برسانید و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید. برای مشاوره و دریافت بهترین درمان‌ها برای اختلال بلع و بیماری پارکینسون، پیشنهاد می‌کنیم به دکتر ارتیاعی مراجعه کنید.

سوالات متداول