رزرو نوبت
ناهنجاری‌های شریانی مغز، همانند تیک‌تاک بمبی ساعتی، تهدیدی خاموش برای بسیاری از افراد هستند. این ناهنجاری‌ها که اغلب بدون علامت هستند، می‌توانند ناگهان با خونریزی‌های شدید و عواقب جبران‌ناپذیر خود را نشان دهند. سردردهای شدید، تشنج و ضعف عضلانی از جمله عوارضی هستند که این بیماری می‌تواند به همراه داشته باشد. اما نگران نباشید، با آگاهی از علائم اولیه، تشخیص به موقع و درمان مناسب، می‌توان از بروز این عوارض جلوگیری کرد. در این مقاله، به بررسی دقیق ناهنجاری‌های شریانی مغز، علل ایجاد آن‌ها، علائم هشداردهنده، روش‌های تشخیص و درمان‌های موجود خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید تا با این بیماری مرموز بیشتر آشنا شوید و گامی مهم در جهت حفظ سلامت مغز خود بردارید.
ناهنجاری‌های شریانی مغز چیست؟
ناهنجاری شریانی وریدی مغزی (AVM) نوعی بیماری است که در آن رگ‌های خونی مغز به صورت غیر طبیعی به هم متصل می‌شوند. به عبارت ساده‌تر، در این بیماری، سرخرگ‌ها به جای اینکه خون را به مویرگ‌ها و سپس وریدها برسانند، مستقیماً به وریدها متصل می‌شوند. این اتصال غیر طبیعی باعث افزایش فشار خون در رگ‌ها و در نتیجه خطر پارگی و خونریزی می‌شود. AVM می‌تواند در هر نقطه از مغز رخ دهد و علائمی مانند سردرد، تشنج یا حتی خونریزی مغزی ایجاد کند. علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست، اما اغلب از بدو تولد وجود دارد. تشخیص AVM معمولاً با استفاده از روش‌های تصویربرداری مانند ام آر آی یا آنژیوگرافی انجام می‌شود و درمان آن بسته به اندازه، محل و شدت بیماری، شامل جراحی، آمبولیزاسیون یا رادیوسرجری است.
علائم ناهنجاری‌های شریانی مغز
ناهنجاری شریانی وریدی مغزی (AVM) تا زمانی که رگ‌های خونی مغز پاره نشوند و خونریزی اتفاق نیفتد، هیچ علامتی ندارند. در نیمی از افراد مبتلا به AVM، اولین نشانه این بیماری، خونریزی مغزی است. اما برخی افراد پیش از خونریزی علائمی مانند تشنج، سردرد، ضعف عضلانی یا بی‌حسی در یک قسمت از بدن را تجربه می‌کنند. در موارد شدیدتر، بسته به محل AVM در مغز، علائمی مانند سردرد شدید، فلج، اختلال بینایی، اختلال گفتار، گیجی یا مشکلات تعادلی نیز رخ می‌دهند.
علائم AVM معمولاً بین سنین ۱۰ تا ۴۰ سالگی ظاهر می‌شوند، اما امکان بروز آن‌ها در هر سنی وجود دارد. با گذشت زمان، AVM به بافت‌های مغز آسیب رسانده و به تدریج علائم شدیدتری را ایجاد می‌کند. با این حال، در بسیاری از موارد، AVM در بزرگسالی پایدار می‌ماند و علائم جدیدی ایجاد نمی‌کند.
علل ناهنجاری‌های شریانی مغز
علت دقیق ناهنجاری‌های شریانی وریدی مغزی (AVM) هنوز مشخص نیست. محققان بر این باورند که بسیاری از AVMها از بدو تولد وجود دارند و در دوران جنینی شکل می‌گیرند. با این حال، امکان ایجاد AVM در مراحل بعدی زندگی نیز وجود دارد. تلاژی اکتازی خونریزی ارثی (HHT) یکی از عواملی است که با افزایش خطر ابتلا به AVM مرتبط است. در این بیماری، رگ‌های خونی در نواحی مختلف بدن، از جمله مغز، به صورت غیر طبیعی شکل می‌گیرند.
در یک مغز سالم، خون غنی از اکسیژن از طریق شریان‌ها به مغز می‌رسد. شریان‌ها این خون را به تدریج از طریق رگ‌های خونی کوچک‌تر و کوچک‌تر به نام مویرگ‌ها به بافت مغز می‌رسانند. مویرگ‌ها اکسیژن را به بافت‌های اطراف منتقل می‌کنند و سپس خون فاقد اکسیژن از طریق وریدها به قلب باز می‌گردد. در AVM، این سیستم طبیعی جریان خون مختل می‌شود. در این بیماری، ارتباط مستقیمی بین شریان‌ها و وریدها وجود دارد و خون بدون عبور از مویرگ‌ها به طور مستقیم به وریدها وارد می‌شود. این امر باعث افزایش فشار خون در رگ‌ها و کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌های مغز می‌شود.
عوامل خطر ناهنجاری‌های شریانی مغز
هر کسی امکان دارد با ناهنجاری شریانی وریدی مغزی (AVM) متولد شود، اما برخی عوامل خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند که در ادامه به توضیح این عوامل خواهیم پرداخت:
- جنسیت: AVM های مغزی در مردان شایع‌تر هستند.
- سابقه خانوادگی: وجود AVM در خانواده، به ویژه در موارد تلاژی اکتازی خونریزی ارثی (HHT)، می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
عوارض ناهنجاری‌های شریانی مغز
ناهنجاری‌های شریانی وریدی مغزی (AVM) می‌توانند عوارض جدی برای فرد ایجاد کنند. این عوارض معمولاً به دلیل خونریزی، کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت مغز و فشار بر رگ‌های خونی و بافت‌های اطراف ایجاد می‌شوند. در ادامه برخی از مهم‌ترین عوارض AVM را بررسی می‌کنیم:
- خونریزی مغزی: یکی از جدی‌ترین عوارض AVM، خونریزی مغزی است. به دلیل فشار بالای خون در رگ‌های ناهنجار، دیواره‌های آن‌ها ضعیف شده و پاره می‌شوند. خونریزی مغزی می‌تواند باعث آسیب جدی به بافت مغز، از دست دادن عملکردهای عصبی شود.
- کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت مغز: در AVM، خون به جای عبور از مویرگ‌ها، به صورت مستقیم از شریان‌ها به وریدها جریان می‌یابد. این امر باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت مغز می‌شود و می‌تواند منجر به آسیب سلول‌های عصبی و بروز علائمی مانند ضعف، بی‌حسی، مشکلات گفتاری و بینایی شود.
- آسیب به بافت مغز: فشار خون بالا در AVM می‌تواند به بافت‌های اطراف آسیب برساند و باعث بزرگ شدن و جابجایی آن‌ها شود. همچنین، خونریزی‌های مکرر می‌تواند به ایجاد بافت اسکار و کاهش عملکرد مغز منجر شود.
- تشکیل آنوریسم: در برخی موارد، دیواره‌های رگ‌های خونی در محل AVM به صورت برآمدگی در می‌آیند که به آن آنوریسم مغزی می‌گویند. این آنوریسم‌ها پاره شده و باعث خونریزی شدید می‌شوند.
- عوارض خاص در نوزادان: در نوزادانی که AVM در ورید گالن دارند، عوارض جدی‌تری مانند تجمع مایع در مغز، تورم سر، تشنج، نارسایی رشد و نارسایی قلبی امکان رخ دادن دارند.
تشخیص ناهنجاری‌های شریانی مغز
برای تشخیص ناهنجاری شریانی وریدی مغزی (AVM)، یک سری آزمایش‌های تصویربرداری و بالینی انجام می‌شود. ابتدا، پزشک علائم بیمار را بررسی کرده و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. سپس، برای تأیید تشخیص و تعیین محل دقیق AVM، از آزمایش‌های تصویربرداری استفاده می‌شود. این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:
- آنژیوگرافی مغز: آنژیوگرافی مغز دقیق‌ترین روش برای تشخیص AVM است. در این روش، با تزریق ماده حاجب به رگ‌های خونی مغز و استفاده از اشعه ایکس، محل دقیق شریان‌ها و وریدهای تغذیه‌کننده AVM مشخص می‌شود. این اطلاعات برای برنامه‌ریزی درمان بسیار مهم هستند.
- CT اسکن: پزشک با استفاده از سی تی اسکن ، تصاویری دقیق از برش‌های مختلف مغز ایجاد می‌کند. در برخی موارد، با تزریق ماده حاجب، می‌توان رگ‌های خونی را بهتر مشاهده کرد.
- MRI: با استفاده از MRI، تصاویر بسیار دقیقی از بافت‌های نرم مغز ایجاد می‌شود. MRI حساسیت بالاتری نسبت به سی تی اسکن دارد و می‌تواند تغییرات ظریف در بافت مغز را نشان دهد.
درمان ناهنجاری‌های شریانی مغز
ناهنجاری شریانی وریدی مغزی (AVM) معمولاً با روش‌های مختلفی درمان می‌شود و انتخاب روش مناسب به عوامل متعددی از جمله اندازه، محل AVM، وجود خونریزی قبلی، سن بیمار و سایر شرایط پزشکی او بستگی دارد. هدف اصلی درمان، جلوگیری از خونریزی و عوارض ناشی از آن است. روش‌های اصلی درمان AVM عبارت‌اند از:
- جراحی: در این روش، جراح با ایجاد یک برش در جمجمه، به AVM دسترسی پیدا کرده و آن را به طور کامل یا جزئی برداشته و رگ‌های خونی تغذیه‌کننده آن را مسدود می‌کند. جراحی معمولاً برای AVMهای قابل دسترسی و با خطر کم خونریزی توصیه می‌شود.
- آمبولیزاسیون اندواسکولار: در این روش، از طریق یک کاتتر که به داخل رگ وارد می‌شود، مواد خاصی به داخل AVM تزریق می‌شود تا رگ‌های خونی آن را مسدود کرده و جریان خون به آن را کاهش دهد. این روش کم تهاجمی بوده و می‌تواند برای کوچک کردن AVM یا آماده‌سازی آن برای جراحی استفاده شود.
- رادیوسرجی استریوتاکتیک (SRS): در این روش، از پرتوهای بسیار دقیق برای تخریب AVM استفاده می‌شود. این روش برای AVMهای کوچک و عمقی که جراحی برای آن‌ها دشوار است، مناسب است.
کلام پایانی
ناهنجاری‌های شریانی مغز، اگرچه بیماری نادر اما جدی هستند، با پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه پزشکی، قابل تشخیص و درمان هستند. با این حال، به دلیل پیچیدگی این بیماری و تنوع علائم آن، تشخیص زودهنگام و درمان به موقع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با افزایش آگاهی عمومی در مورد این ناهنجاری‌ها و مراجعه به موقع به پزشک، می‌توان از عوارض جدی آن‌ها پیشگیری کرده و کیفیت زندگی افراد مبتلا را بهبود بخشید.
دیدگاهتان را بنویسید