رزرو نوبت
اکثر مردم می‌دانند که بیماری پارکینسون می‌تواند باعث مشکلات حرکتی به ویژه لرزش دست شود. اما این بیماری باعث ایجاد علائم غیرحرکتی نیز می‌شود. از جمله این علائم، می‌شود به توهم و هذیان اشاره کرد. توهم شرایطی است که در آن چیزهایی را می‌بینید، می‌شنوید یا احساس می‌کنید که واقعاً وجود ندارند. هذیان نیز شرایطی است که بیمار باورهای غیرواقعی دارد. توهم و هذیان دو علامت اصلی مشکلات روانی مرتبط با بیماری پارکینسون هستند. روش‌های مختلفی برای درمان این علائم وجود دارد. در این مقاله، توهم پارکینسون را به صورت کامل بررسی می‌کنیم و روش‌های درمان این علائم، عوامل خطر ابتلا به آن و نحوه برخورد با فردی که مبتلا به توهم و هذیان است را توضیح می‌دهیم. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
توهم پارکینسون چیست؟
توهمات در بیماری پارکینسون حالتی هستند که فرد چیزهایی را می‌بیند، می‌شنود یا حتی حس می‌کند که در واقعیت وجود ندارند. این توهمات معمولاً بر حواس پنج‌گانه تأثیر می‌گذارند، اما بیشتر به صورت توهمات بصری ظاهر می‌شوند. برای مثال، ممکن است فرد احساس کند یک شخص عزیز که فوت کرده در اتاق حضور دارد یا حیوان خانگی‌اش روی مبل نشسته است. در ابتدا، ممکن است فرد بفهمد این چیزهایی که حس می‌کند واقعی نیستند، اما با گذشت زمان ممکن است این آگاهی را از دست بدهد.
توهمات پارکینسون معمولاً ناشی از مصرف دارو پارکینسون هستند و در افرادی که مشکلات حافظه دارند شایع‌تر است. این حالت‌ها در شرایط خاصی، مثل زمانی که نور کم است یا دید دشوار است، بیشتر اتفاق می‌افتند. این توهمات بخشی از مشکلات غیرحرکتی بیماری پارکینسون محسوب می‌شوند و در کنار آن ممکن است فرد به باورهای غلط و غیرواقعی (هذیان) هم دچار شود. راهکارهای درمانی مختلفی برای کمک به مدیریت این علائم وجود دارد تا زندگی فرد و اطرافیانش آسان‌تر شود.
هذیان پارکینسون چیست؟
هذیان در بیماری پارکینسون به باورها و افکار غیرواقعی و غیرمنطقی گفته می‌شود که فرد فکر می‌کند که این افکار و باورها واقعی هستند. این باورها معمولاً با واقعیت همخوانی ندارند و باعث ایجاد رفتارهایی مثل بدگمانی، پرخاشگری یا نگرانی بیش از حد می‌شوند. برای مثال، بیمار فکر می‌کند که شریک زندگی‌اش خیانت می‌کند، یا اینکه دیگران قصد آسیب رساندن به او را دارند. همچنین ممکن است فرد احساس کند بدنش به شکل غیرعادی عمل می‌کند و بیش از حد نگران سلامتی خود می‌باشد.
این هذیان‌ها معمولاً پیچیده‌تر از توهمات هستند و منجر به مشکلات جدی‌تری مثل پرخاشگری یا خودداری از مصرف دارو می‌شوند. معمولا هذیان‌ها در افرادی که زوال عقل دارند، شایع‌تر است و درمان این وضعیت در افرادی که دچار زوال عقل هستند بسیار دشوار است.
انواع توهم پارکینسون
توهم پارکینسون شکل‌های مختلفی دارد که در برخی بیماران مبتلا به پارکینسون رخ می‌دهند. این توهمات معمولاً کوتاه‌مدت هستند، اما در بسیاری از مواقع آزاردهنده یا حتی ترسناک می‌باشند، مخصوصا در شرایطی که نور کم است یا فرد استرس دارد. انواع توهمات پارکینسون عبارتند از:
- توهم بینایی: رایج‌ترین نوع، توهم بصری می‌باشد که در آن فرد چیزهایی مانند حیوانات یا افراد را می‌بیند که واقعاً وجود ندارند. برای مثال، احساس می‌کند یک موجود پشمالو در حال دویدن است یا یک عزیز فوت شده، در اتاق نشسته است.
- توهمات شنوایی: کمتر رخ می‌دهند و شامل شنیدن صداهایی می‌شوند که در واقعیت وجود ندارند.
- توهمات مربوط به بو: استشمام بویی بدون منبع واقعی
- توهمات لمسی: احساس وجود چیزی خیالی مثل حشرات روی پوست
- توهمات چشایی: چشیدن طعم غیرعادی یا تلخ
در مورد تفاوت پارکینسون و آلزایمر نیز بخوانید.
علت توهم پارکینسون
علل توهم و هذیان در بیماری پارکینسون شامل عوارض دارویی، تغییرات مغزی ناشی از زوال عقل و برخی شرایط پزشکی مانند عفونت‌ها یا عدم تعادل شیمیایی بدن هستند. تشخیص دقیق این علل به پزشک کمک می‌کند تا درمان مناسب را برای بیمار برنامه‌ریزی کند. در ادامه ۳ علت شایع توهم در پارکینسون را به اختصار توضیح می‌دهیم. این علت‌ها عبارتند از:
داروها
بسیاری از داروهای مورد استفاده در درمان پارکینسون باعث ایجاد توهم و هذیان می‌شوند. برای مثال داروهای افزایش‌دهنده دوپامین مانند کاربیدوپا لوودوپا و آگونیست‌های دوپامین برای بهبود علائم حرکتی طراحی شده‌اند، اما با افزایش دوپامین در مغز، به صورت ناخواسته باعث تغییرات احساسی و رفتاری در بیمار می‌شوند. با انجام جراحی‌هایی مانند: تالاموتومی، پالیدوتومی و جراحی تحریک عمیق مغز توسط دکتر ارتیاعی می‌توانید از این عوارض پیشگیری کنید.
همچنین داروهای کاهش‌دهنده استیل‌کولین، با کاهش سطح استیل‌کولین تعادل شیمیایی مغز را برهم می‌زنند و باعث توهم و هذیان می‌شوند. از جمله این داروها می‌شود به آمانتادین و آنتی‌کولینرژیک‌ها اشاره کرد. در کنار این دو نوع دارو، داروهایی مانند: داروهای خواب و داروهای ضد آلرژی نیز ممکن است توهم یا هذیان ایجاد کنند.
درمورد تاثیر جراحی تالاموتومی و پالیدوتومی بر پارکینسون بیشتر بخوانید.
زوال عقل (دمانس)
زوال عقل شامل کاهش حافظه و توانایی تفکر و درک است که در برخی بیماران پارکینسون رخ می‌دهد و یکی از اصلی‌ترین دلایل ایجاد توهم و هذیان به حساب می‌آید. زوال عقل باعث ایجاد تغییرات مغزی می‌شود. در بسیاری از موارد توهم و هذیان ناشی از تغییرات شیمیایی و فیزیکی در مغز هستند که این تغییرات ارتباطی به مصرف داروها ندارند.
همچنین اگر علائم روان‌پریشی و زوال عقل در مراحل اولیه بیماری پارکینسون دیده شوند، ممکن است بیمار دچار دمانس لویی‌بدن شده باشد. دمانس لویی بدن (LBD) بر توانایی‌های شناختی و حرکتی فرد تأثیر می‌گذارد. این بیماری با نام زوال عقل جسم لویی (Lewy body dementia) نیز شناخته می‌شود و سومین شکل شایع زوال عقل (پس از زوال عقل عروقی و بیماری آلزایمر) است که علائم آن با گذشت زمان بدتر می‌شود.
هذیان (دلیریوم)
هذیان یک تغییر موقتی در هوشیاری و تمرکز است که معمولاً ناشی از عوامل پزشکی یا محیطی است. در بیشتر موارد هذیان به دلیل عفونت‌ها، عدم تعادل الکترولیت‌ها، سکته، بیماری قلبی، کمبود ویتامین B12، تب، یا ضربه به سر ایجاد می‌شود. همچنین برخی داروهای رایج مانند: آنتی‌کولینرژیک‌ها، داروهای مسکن، آنتی‌بیوتیک‌ها و حتی الکل، می‌توانند هذیان ایجاد کنند. علاوه بر این موارد، تغییرات شنوایی و بینایی، بستری شدن در بیمارستان، تاثیر داروی بیهوشی یا استرس‌های ناشی از جراحی نیز خطر هذیان را افزایش می‌دهند.
عوامل خطر توهم و هذیان پارکینسون
همه افراد مبتلا به پارکینسون دچار توهم یا هذیان نمی‌شوند، اما برخی عوامل و ریسک فاکتورها، بروز این مشکل را افزایش می‌دهند. با شناخت این عوامل می‌توان از بروز این اختلالات پیشگیری کرد. برخی از این عوامل که در بالا نیز به آن‌ها اشاره کردیم شامل زوال عقل، افسردگی و … می‌شوند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
- زوال عقل یا مشکلات حافظه: افرادی که دچار کاهش توانایی‌های شناختی هستند، بیشتر در معرض هذیان و توهم قرار دارند.
- افسردگی: ابتلا به افسردگی، مخصوصا اگر افسردگی شدید باشد، خطر علائم روانی پارکینسون مانند توهم را افزایش می‌دهد.
- اختلالات خواب: مشکلاتی مانند اختلال خواب در مرحله REM و بی‌خوابی یکی از عوامل مهم در افزایش خطر ایجاد توهم در بیماران پارکینسونی است.
- مشکلات بینایی: اختلال در بینایی باعث بروز توهم حتی در افرادی که به بیماری پارکینسون مبتلا نیستند نیز می‌شود. در واقع این اختلالات باعث می‌شود فرد تصاویری که در واقعیت وجود ندارند را ببیند.
- افزایش سن: در بیماری پارکینسون، معمولا افراد مسن نسبت به جوان‌ترها بیشتر دچار توهم و هذیان می‌شوند، بنابراین یکی از عوامل خطر توهم پارکینسون، افزایش سن است.
- مراحل پیشرفته بیماری: به صورت کلی افرادی که در مراحل پیشرفته‌تر بیماری پارکینسون قرار دارند، بیشتر در معرض خطر تجربه توهم و هذیان هستند.
- مصرف داروهای پارکینسون: برخی داروهای پارکینسون همان‌طور که در بالا نیز اشاره کردیم، هم علت بروز توهم هستند و هم باعث افزایش شدت توهمات می‌شوند. درواقع برخی از داروهایی که برای درمان و کنترل علائم حرکتی مصرف می‌شوند، به طور ناخواسته باعث توهم می‌شوند.
درمورد تفاوت زوال عقل و آلزایمر نیز بخوانید.
تشخیص توهم پارکینسون
برای تشخیص توهمات پارکینسون، پزشک ابتدا باید مطمئن شود که علل دیگری باعث این وضعیت نشده است. ممکن است توهمات موقتی و به دلیل مصرف برخی داروها ایجاد شده باشند، برای مثال شل‌کننده‌های عضلانی، داروهای ضد درد یا داروهای آرام‌بخش مانند والیوم یا کلونازپام از جمله این داروها هستند.
علاوه بر این، پزشک برای تشخیص توهم پارکینسون به دنبال دیگر مشکلاتی که باعث ایجاد توهم می‌شوند، مثل عفونت‌ها، عدم تعادل الکترولیت در بدن و اختلالات خواب نیز می‌گردد. با رد کردن این عوامل، پزشک تشخیص می‌دهد که توهمات مربوط به بیماری پارکینسون هستند و درمان مناسب را انتخاب می‌کند.
در مورد پیشگیری از پارکینسون نیز بخوانید.
درمان توهم پارکینسون
درمان توهم و هذیان در بیماری پارکینسون به صورت مرحله‌ای انجام می‌شود تا بهترین روش برای کمک به بیمار پیدا شود. اولین قدم برای درمان، بررسی دقیق علائم بیمار توسط پزشک است. پزشک با توجه به سابقه بیماری، مرحله پارکینسون و شرایط کلی بیمار، بررسی می‌کند که آیا مشکل جدی پزشکی وجود دارد که نیاز به درمان فوری داشته باشد یا می‌شود علائم را بدون درمان کنترل کرد.
اگر نیاز به درمان باشد، معمولاً پزشک ابتدا داروهای شما را تنظیم می‌کند. در این مرحله مقدار یا دوز داروها را کاهش یا نوع این داروها را تغییر می‌دهد. این مرحله نیازمند دقت است، چون داروهای پارکینسون برای مدیریت مشکلات حرکتی بسیار مهم هستند.
در صورتی که تنظیم داروها کافی نباشد، پزشک داروهای خاصی برای کنترل توهم و هذیان تجویز می‌کند. این داروها به تعادل مواد شیمیایی در مغز کمک می‌کنند و علائم روان‌پریشی یا سایکوز مانند توهم و هذیان را کاهش می‌دهند. این داروها عبارتند از:
- کوتیاپین (Seroquel)
- کلوزاپین (Clozaril)
- پیماوانسرین (نوپلازید)
این داروها می‌توانند توهم پارکینسون را کاهش دهند، اما عوارضی مانند افزایش لرزش دست و برخی علائم حرکتی دیگر را به همراه دارند. این داروها باید توسط پزشک تجویز شوند و بر اساس توصیه پزشک مصرف شوند. از مصرف این داروها بدون تجویز پزشک خودداری کنید.
اگر کسی دچار توهم یا هذیان شود چه کارهایی باید انجام دهیم
زمانی که بیمار پارکینسونی دچار توهم یا هذیان می‌شود، اعضای خانواده یا مراقب بیمار بهتر است برخی اقدامات مهم را انجام دهند. این اقدامات به شما کمک می‌کند هذیان و توهم را کنترل کنید تا منجر به بروز شرایط خطرناک نشوند. اقداماتی که به شما در این شرایط کمک می‌کند عبارتند از:
- مهم‌ترین اقدام پرت کردن حواس بیماری است که دچار توهم شده است.
- زمانی که بیمار مبتلا به پارکینسون دچار توهم یا هذیان می‌شود، بهترین کار این است که آرام بمانید و فکرهای بیمار را تأیید کنید.
- تحت هیچ شرایطی با بیمار بحث نکنید و از آوردن دلیل برای رد کردن توهم یا هذیان خودداری کنید. این کار باعث می‌شود بیمار اعتماد خود نسبت به شما را از دست بدهد.
- با بیماری که دچار توهم یا هذیان شده با مهربانی و به آرامی رفتار کنید.
- علائم بیمار را قبل و بعد از توهم یا هذیان یادداشت کنید و به پزشک اطلاع دهید.
کلام پایانی
توهم در بیماری پارکینسون یکی از عوارض یا علائم مهم این بیماری است که تأثیرات منفی زیادی بر کیفیت زندگی بیمار و خانواده بیمار می‌گذارد. برای درک این بخش از بیماری بهتر است به علل زیستی، روان‌شناختی و محیطی توهم‌ها توجه داشته باشید. توجه به این نکته که توهم‌ها بخشی از روند بیماری هستند و با درمان مناسب قابل کنترل و درمان هستند، نگرانی شما را کاهش می‌دهد. دکتر ارتیاعی یکی از برترین جراحان پارکینسون هستند که جراحی تالاموتومی و پالیدوتومی را برای درمان بیماری پارکینسون در ایران انجام می‌دهند. اگر می‌خواهید علائم پارکینسون را درمان کنید، پیشنهاد می‌کنیم که به دکتر ارتیاعی مراجعه کنید. ایشان با معاینه شرایط شما بهترین راه درمان را به شما توصیه می‌کند.
دیدگاهتان را بنویسید