رزرو نوبت
دیسکینزی حرکات غیر ارادی، نامنظم و انقباضی صورت، بازوها، پاها یا تنه است. این حرکات معمولاً شبیه به رقص هستند، اما همچنین می‌توانند باعث اسپاسم عضلانی آهسته و طولانی نیز شوند. این موارد نشانه‌ای از بیماری پارکینسون نیستند؛ بلکه جزو عوارض برخی از داروهای پارکینسون هستند. دیسکینزی می‌تواند خفیف یا شدید باشند و برای برخی از افراد، دیسکینزی می‌تواند به‌اندازه‌ای شدید باشد که در عملکرد طبیعی اختلال ایجاد کند.
دیسکینزی چیست؟
بیماری دیسکینزی یک اختلال حرکتی است که اغلب به‌صورت لرزش‌های کنترل نشده ظاهر میشود. معمولاً، این وضعیت در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون به دلیل تحریک بیش از حد گیرنده‌های دوپامین ناشی از داروهایی که این انتقال دهنده عصبی را در مغز افزایش می‌دهند، رخ می‌دهد. یکی از نمونه‌های رایج از داروهای پارکینسون لوودوپا است که می‌تواند این اثر را داشته باشد، نوع دیگری از دیسکینزی، دیسکینزی دیررس است که زمانی رخ می‌دهد که فرد از داروهای مسدودکننده گیرنده دوپامین استفاده کند. اصطلاح “تیرید” به معنای تأخیری است و پزشکان از این اصطلاح استفاده میکنند؛ زیرا این نوع دیسکینزی معمولاً پس از استفاده طولانی مدت از چنین داروها رخ می‌دهد.
علت دیسکینزی
دیسکینزی عارضه مصرف طولانی مدت داروی لوودوپا در افرادی است که برای چندین سال پارکینسون داشته‌اند. سایر عوامل خطر درجوانانی که مقادیر زیادی لودوپا مصرف کرده‌اند بیشتر دیده میشود. محققان دقیقاً نمی‌دانند چرا دیسکینزی ایجاد میشود، اما آنها معتقدند تعدادی از مواد شیمیایی مغز از جمله سروتونین، گلوتامات و دوپامین در این امر نقش دارند. دوپامین از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در پارکینسون، سلول‌های مغزی که دوپامین را می‌سازند از بین می‌روند، بنابراین سطح دوپامین کاهش می‌یابد. لوودوپا به طور موقت دوپامین را بازیابی می‌کند، اما از آنجا که دارو باید چندین بار در روز مصرف شود، سطح دوپامین افزایش و کاهش می‌یابد. این سطوح نوسان، و ادامه از دست دادن سلول‌های مغزی تولیدکننده دوپامین، حفظ سطح ثابت دوپامین را غیرممکن می‌کند که باعث دیسکینزی میشوند.
علائم دیسکینزی
حرکت غیرارادی علامت اصلی دیسکینزی است. این می‌تواند تنها در یک قسمت از بدن، مانند بازو یا پای فرد ظاهر شود، یا می‌تواند کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد. با این حال، اینکه دقیقاً چگونه حرکات غیرارادی وجود دارد، می‌تواند به علت اصلی آن بستگی داشته باشد.
علائم رایج عبارت‌اند از:
- پیچ خوردن یا چرخیدن
- تکان دادن سر
- بی‌قراری
- تکان دادن
- تاب خوردن
در دیسکینزی دیررس، علائم اغلب به‌صورت موارد زیر ظاهر میشوند:
- چشمک زدن سریع
- تکان دادن بازوها یا دست‌ها
- بیرون آوردن زبان
- حرکت تصادفی لب‌ها، زبان یا فک
- برخی حرکات در اندام‌ها، انگشتان دست و پا
- حرکات نوسانی باسن یا بالاتنه در موارد شدید
- مشکل در تنفس، همچنین در موارد شدید
انواع دیسکینزی
می‌توان انواع دیسکینزی را با توجه به علائم ارائه شده طبقه‌بندی کرد که عبارتند از دیسکینزی پارکینسون، دیسکینزی دیررس، کوریا، دیستونی، میوکلونوس، تورتیکولی اسپاسمودیک، بالیسم، آتتوز، اختلال تیک. در ادامهٔ مقاله به توضیح هریک از انواع دیسکینزی پرداخته‌ایم.
دیسکینزی پارکینسون
این نوع دیسکینزی اغلب به‌صورت حرکات کنترل نشده و نامنظم در پاها، بازوها، بدن یا صورت ظاهر میشود که این حرکات می‌توانند حرکات آهسته یا سریع باشند و به‌صورت اسپاسم عضلانی ظاهر شوند. علائم می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. این علائم معمولاً با مصرف لوودوپا، یک داروی رایج برای بیماری پارکینسون ارتباط دارند. با این حال، سایر داروها نیز می‌توانند باعث دیسکینزی شوند، مانند برخی آگونیست‌های دوپامین و مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز تخمین زده میشود که 50 درصد از افراد 40 تا 59 ساله مبتلا به بیماری پارکینسون که تحت درمان با لوودوپا قرار می‌گیرند، طی 4 تا 5 سال دچار دیسکینزی تأخیری میشوند. پس از 70 سالگی، تخمین برای این وضعیت 16٪ است.
دیسکینزی دیررس
دیسکینزی دیررس به دلیل انسداد در گیرنده‌های دوپامین مغز ایجاد میشود. این بیماری پس از استفاده طولانی مدت از داروهایی مانند داروهای ضد روان پریشی، ضد استفراغ و برخی داروهای ضد افسردگی ایجاد میشود. این نوع دیسکینزی معمولاً به‌صورت حرکات کنترل نشده‌ای ظاهر میشود که عمدتاً روی صورت تأثیر می‌گذارد. همچنین دیسکینزی دیررس در بانوان، افراد سیاه پوست (آفریقایی آمریکایی) و افرادی که از مواد مخدر و الکل سو استفاده میکنند بیشتر دیده میشود.
Chorea کوریا
کوریا زمانی است که فرد دچار انقباضات کوتاه و نامنظم یا حرکات تند میشود که چند ثانیه طول می‌کشد. این وضعیت می‌تواند اندام، سر و صورت را نیز تحت تأثیر قرار دهد. علائم می‌تواند در یک طرف بدن یا به طور تصادفی بین هر دو طرف رخ دهد. یکی از شایع‌ترین علل کوریا، بیماری هانتینگتون است. علت دیگر، کره سیدنهام است که به دلیل عارضه تب روماتیسمی در حدود 20٪ از کودکان ایجاد میشود.
دیستونی
دیستونی، انقباضات پایدار عضلانی که اغلب شامل حرکات چرخشی تکراری و غیر معمول است همچنین دیستونی می‌تواند قسمت‌های مختلف بدن را تحت تأثیر قرار دهد. برخی از افراد مبتلا به دیستونی نیز بلفارواسپاسم، پلک زدن مداوم و غیرارادی و گرفتگی را تجربه میکنند و علایمی مانند ناتوانی در نوشتن به دلیل وضعیت غیر معمول بازو یا دست را نیز دارند. علل دیستونی اغلب ژنتیکی است، اما در موارد دیگر، پزشکان دلیل دقیق پیدایش این بیماری را نمی‌دانند.
میوکلونوس
این نوع دیسکینزی به‌عنوان یک نوع اسپاسم، تکان‌های عضلانی تکراری را شامل میشود که علت اغلب اختلال‌ها در سیستم عصبی مرکزی است، اما آسیب عصبی نیز می‌تواند مسئول میوکلونوس باشد. از آنجایی که میوکلونوس انواع مختلفی دارد، علل آن نیز متفاوت است. انواع دیسکینزی میوکلونوس باعث علائمی میشود که به اندازه کافی شدید هستند که ناتوان کننده هم هستند.
انواع رایج میوکلونوس عبارت‌اند از:
- انسفالوپاتی، میوکلونیک پیش‌رونده
- انسفالوپاتی میوکلونیک استاتیک، معمولاً به دلیل قطع اکسیژن در مغز است.
- صرع میوکلونیک، یک اختلال تشنجی که باعث ایجاد حرکات غیر معمول در هر دو طرف بدن به طور هم‌زمان میشود.
- میوکلونوس اساسی که در آن علائم معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی شروع میشود و بیشتر بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تورتیکولی اسپاسمودیک
این نوع که به نام دیستونی دهانه رحم نیز شناخته میشود، با چرخش غیر معمول گردن و سر ظاهر میشود، معمولاً سر را در یک جهت خم می‌کند و چانه را برعکس می‌چرخاند. تورتیکولی اسپاسمودیک می‌تواند در هر سنی ایجاد شود. پزشکان فکر میکنند علت ژنتیکی است؛ اما همچنین امکان دارد که محرک‌های محیطی وجود داشته باشد.
بالیسم
بالیسم نشان دهنده پرتاب یا پرتاب وحشیانه و اغلب خشونت آمیز دست‌ها یا پاها است. بسته به‌شدت آنها، این اسپاسم‌ها می‌توانند به‌اندازه کافی قوی باشند که باعث آسیب خفیف تا شدید شوند و حتی باعث دررفتگی شانه، لگن یا زانو شوند. بالیسم معمولاً چند اندام و هر دو طرف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، در حالی که همیبالیسم فقط یک طرف یا اندام را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علل بالیسم اغلب حوادث عروق مغزی است که شامل آسیب مغزی، خفگی که به خفگی یا سکته مغزی اشاره دارد. علل دیگر عبارت‌اند از اختلالات متابولیک منبع قابل اعتماد، قرار گرفتن در معرض سموم، اختلالات ژنتیکی یا کمبود ویتامین.
آتتوز
این نوع حرکات آهسته، چرخشی، خم شدن یا انقباض است که اغلب در انگشتان دست، پاها و دست‌ها انجام میشود همچنین زبان، بازوها، پاها و گردن نیز معمولاً تحت تأثیر قرار می‌گیرند. آتتوز معمولاً به دلیل آسیب مغزی، به‌ویژه به دلیل کمبود یا از دست دادن اکسیژن یا خون اتفاق می‌افتد.
اختلال تیک
این نوع دیسکینزی معمولاً به‌صورت حرکات تکراری و بی‌فایده یا انقباضات عضلانی رخ می‌دهد. یک فرد می‌تواند هنوز سطح اولیه‌ای از کنترل روی این حرکات را داشته باشد و حتی می‌تواند توانایی کاهش آنها را داشته باشد. به همین دلیل، برخی از متخصصان پزشکی کلیشه‌ها و تیک‌ها را نوعی دیسکینزی تلقی نمی‌کنند.
بسته به‌شدت، علائم کلیشه‌ها و تیک‌ها از تحریک کننده خفیف تا ناتوان کننده متغیر است. انواع عبارت‌اند از:
- تیک‌های ساده: معمولاً شامل انقباض سریع عضلانی در همان نقطه است.
- کلیشه‌های حرکتی رایج: معمولاً شامل حرکات تکراری و بی‌هدف اما اغلب تشریفاتی است.
- تیک‌ها یا کلیشه‌های پیچیده، چندگانه: معمولاً تیک‌ها یا انقباضات شدید گسترده را شامل میشوند. به‌خصوص هنگامی که با سندرم تورت همراه باشد، این علائم معمولاً شامل اقدامات تصادفی و نامناسب منبع مورد اعتماد، مانند فوران فحش و ناسزا باشد.
در برخی موارد نادر، کلیشه‌ها و تیک‌های پیچیده می‌توانند در اثر مصرف برخی داروها ایجاد شوند.
تشخیص دیسکینزی
حرکات غیرطبیعی متفاوتی که انواع متمایز دیسکینزی را مشخص میکنند، عموماً به مشاهده دقیق و آزمایش بالینی متخصص مغز و اعصاب یا متخصص اختلالات حرکتی نیاز دارند. نوع حرکات و نواحی از بدن که تحت تأثیر قرار می‌گیرند، در تعیین تشخیص مناسب کلیدی هستند. ارزیابی تأثیر این وضعیت می‌تواند به استفاده از مقیاس حرکت غیر ارادی غیرطبیعی نیاز داشته باشد. به طور خاص برای دیسکینزی ناشی از عوارض جانبی داروی لوودوپا، کنترل علائم مرتبط با بیماری پارکینسون (مانند لرزش و سفتی) می‌تواند در برابر پیشرفت تدریجی دیسکینزی مؤثر واقع شود.
درمان دیسکینزی
در بسیاری از موارد، درمان دیسکینزی شامل رسیدگی به علت زمینه‌ای است. اغلب، پزشک این عارضه را درمان نمی‌کند مگر اینکه علائم فرد شدید باشد. اگر شدید باشد و علت آن اختلال، عفونت یا آسیب مغزی باشد، پزشکان آنها را درمان خواهند کرد. اگر علت یک داروی خاص مانند لوودوپا باشد، اولین درمان قطع مصرف دارو یا تغییر دوز است. همچنین داروهایی وجود دارد که فرد می‌تواند برای کنترل اسپاسم عضلانی مصرف کند. با این حال، این می‌تواند چالش برانگیز باشد؛ زیرا بسیاری از این داروها نیز به‌عنوان عامل دیسکینزی شناخته شده‌اند. پزشک باید بهترین دارو را با توجه به نوع دیسکینزی و شدت علائم فرد تعیین کند.
درمان دیسکینزی دیررس همچنین شامل داروهایی مانند تترابنازین (Xenazine)، دوترابنازین (Austedo) یا والبنازین (Ingrezza) است. به غیر از داروها، تزریق سم بوتولینوم یا بوتاکس ممکن است به کاهش یا محدود کردن حرکات غیرارادی، به‌ویژه حرکاتی که روی صورت تأثیر می‌گذارند، کمک کند. علاوه بر این، تحریک عمیق مغز روشی است که در آن پزشکان الکترودهایی را در مغز برای اصلاح حرکت و کنترل وضعیت قرار می‌دهند. متخصصان بهداشت این روش را در افراد مبتلا به دیسکینزی ژنتیکی یا ایدیوپاتیک مؤثرترین روش می‌دانند، دومی در جایی است که هیچ علت شناخته شده‌ای وجود ندارد.
کلام آخر
ما در این مقاله به توضیح دقیق بیماری دیسکینزی، علایم، تشخیص، انواع و درمان آن پرداختیم همچنین اگر طبق توضیحاتی که دادیم علایم گفته شده را تجربه کردید پیشنهاد می‌کنیم که به پزشک متخصص مراجعه کنید.
دیدگاهتان را بنویسید