رزرو نوبت
پیچیده‌ترین ساختار بشر، جمجمه است که به عنوان کلاه خود واقعی مغز عمل می‌کند. وقتی این خط اول دفاعی مورد حمله قرار گیرد، عواقبی جدی به دنبال خواهد داشت. شکستگی جمجمه، یکی از شایع‌ترین انواع آسیب‌های ناشی از ضربه است که می‌تواند زندگی فرد را دگرگون کند. در این مقاله، به زوایای مختلف آن خواهیم پرداخت. ابرای آشنایی با علل، نشانه‌ها، کمک‌های اولیه، تشخیص و درمان‌ها همراه ما باشید.
شکستگی جمجمه چیست؟
شکستگی جمجمه، نوعی آسیب به سر است که در استخوان جمجمه اتفاق میفتد و ممکن است آسیب مغزی تروماتیک یا TBI نامیده شود. شکستگی‌های شدیدتر می‌تواند منجر به خونریزی در داخل یا اطراف مغز، آسیب مغزی، نشت مایع مغزی نخاعی (CSF)، عفونت و تشنج شود.
انواع شکستگی جمجمه
به صورت کلی ۵ نوع شکستگی جمجمه وجود دارد که از خفیف تا شدید متغیر است:
- شکستگی خطی جمجمه: این شکستگی در استخوان است، اما استخوان از جای خود خارج نمی‌شود.
- تورفتگی جمجمه: بخشی از استخوان جمجمه در اثر جراحت به داخل فرو رفته می‌رود. در بسیاری از موارد، این نوع شکستگی نیاز به درمان با جراحی دارد.
- شکستگی قاعده جمجمه: این شکستگی در استخوان در پایین جمجمه است که می‌تواند یک نوع جدی از شکستگی باشد. ممکن است کبودی در اطراف چشم و کبودی پشت گوش ایجاد شود که یک تا سه روز بعد ظاهر شود. همچنین ممکن است از بینی یا گوش فرد ماده CSF خارج شود که به دلیل پارگی در بخشی از پوشش مغز است. این نوع شکستگی اغلب نیاز به جراحی فوری دارد.
- شکستگی نافذ جمجمه: این شکستن چیزی مانند گلوله، تیغه یا ترکش است که از استخوان عبور می‌کند. این شکستگی اغلب باعث آسیب شدید و خونریزی در مغز می‌شود و نیاز به درمان فوری با جراحی دارد.
- شکستگی بیرون زدگی: این نوع شکستگی باعث وضعیتی می‌شود که استخوان و پوست جمجمه شکافته شده و درون آن قابل مشاهده است. این نوع شکستگی جزو شرایط اورژانسی است که باید سریعا درمان شود.
هر آنچه که باید در مورد افزایش فشار داخل جمجمه بدانید!
علت شکستگی جمجمه
شایع‌ترین علل شکستگی جمجمه عبارتند از:
- سقوط
- تصادف وسیله نقلیه
- ضربه خوردن با جسم سخت
- حمله فیزیکی
- مصدومیت ورزشی
علائم شکستگی جمجمه
شدت علامت‌ها می‌تواند متفاوت باشد و به میزان جدی بودن آسیب بستگی دارند. نشانه‌های آن عبارت‌اند از:
- خونریزی از زخم، گوش، بینی یا اطراف چشم
- کبودی پشت گوش یا زیر چشم
- تغییر در مردمک‌ها (اندازه‌ها نابرابر، غیر واکنشی به نور)
- گیجی
- تشنج
- مشکلات تعادل
- تخلیه مایع شفاف یا خونی از گوش یا بینی
- خواب آلودگی
- سردرد
- از دست دادن هوشیاری (عدم پاسخگویی)
- تهوع و استفراغ
- بی‌قراری، تحریک‌پذیری
- لکنت زبان
- گردن درد
- تورم
- اختلالات بینایی
در مورد خونریزی مغزی بیشتر بخوانید!
عوارض
به صورت کلی عوارض مرتبط با شکستگی جمجمه عبارت‌اند از:
- خونریزی داخل جمجمه‌ای
- آسیب به مغز
- ورم مغزی
- عفونت
- کاهش عملکرد شناختی
- در موارد حاد، مرگ
کمک‌های اولیه
اگر فکر می‌کنید فردی دچار شکستگی جمجمه شده است، مراحل زیر را انجام دهید:
- راه‌های هوایی، تنفس و گردش خون را بررسی کنید. در صورت لزوم، تنفس مصنوعی و CPR را شروع کنید.
- تا رسیدن کمک پزشکی از جابجایی فرد (مگر در موارد ضروری) خودداری کنید. بهتر است سریعا با اورژانس تماس بگیرید.
- اگر فرد باید جابجا شود، مراقب ثابت بودن موقعیت سر و گردن او باشید. دست‌ها را در دو طرف سر و زیر شانه‌ها قرار دهید. اجازه ندهید سر به جلو یا عقب خم شود یا بچرخد.
- محل آسیب را به دقت بررسی کنید، اما داخل یا اطراف محل شکستگی را با جسم خارجی دستکاری نکنید.
- اگر خونریزی وجود دارد، برای کنترل از دست دادن خون، با یک پارچه تمیز روی ناحیه وسیع فشار وارد کنید، اما مستقیماً روی شکستگی فشار وارد نکنید.
- اگر پارچه از خون خیس شد، پارچه اصلی را جدا نکنید. در عوض، پارچه‌های بیشتری را روی آن قرار دهید و به فشار دادن ادامه دهید.
- اگر فرد استفراغ می‌کند، سر و گردن او را ثابت نگه دارید و با احتیاط مصدوم را به پهلو بچرخانید تا از استفراغ خفه نشود.
- اگر فرد هوشیار است و هر یک از علائم ذکر شده قبلی را تجربه می‌کند، او را به نزدیکترین مرکز پزشکی اورژانس منتقل کنید (حتی اگر فرد فکر نمی‌کند به کمک پزشکی نیاز ندارد).
کارهایی که نباید انجام داد
این اقدامات احتیاطی را دنبال کنید:
- شخص را حرکت ندهید مگر اینکه کاملاً ضروری باشد. آسیب‌های سر ممکن است با آسیب‌های ستون فقرات همراه باشد.
- اجسام بیرون زده را جدا نکنید.
- اجازه ندهید فرد به فعالیت‌های بدنی ادامه دهد.
- فراموش نکنید که از فرد را تا زمانی که کمک پزشکی برسد، مراقبت کنید.
- قبل از صحبت با پزشک هیچ دارویی به فرد ندهید.
- حتی اگر هیچ مشکل آشکاری وجود نداشته باشد، فرد را تنها نگذارید.
پیشگیری از شکستگی جمجمه
نمی‌توان از همه آسیب‌های سر جلوگیری کرد، اما اقدامات زیر می‌تواند به حفظ امنیت افراد کمک کند:
همیشه در طول فعالیت‌هایی که می‌تواند باعث آسیب سر شود از تجهیزات ایمنی استفاده کنید. این کارها شامل بستن کمربند ایمنی، استفاده از کلاه ایمنی و دیگر وسایل ایمنی است.
در حال مستی رانندگی نکنید. اجازه ندهید کسی که ممکن است مشروبات الکلی مصرف کرده باشد، رانندگی کند.
تشخیص شکستگی جمجمه
تشخیص به معاینه فیزیکی و مطالعات تصویربرداری از سر بستگی دارد. در طول معاینه، پزشک سابقه پزشکی کاملی از بیمار دریافت می‌کند و از نحوه وقوع آسیب می‌پرسد.
مطالعات تصویربرداری ممکن است شامل اشعه ایکس، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن سر باشد. تست تصویربرداری تشخیصی ترجیحی، سی تی اسکن است، زیرا می‌تواند تصاویر بسیار دقیقی از استخوان، بافت و سایر ساختارهای سر نشان دهد. همچنین، از این مطالعات تصویربرداری برای بررسی آسیب احتمالی به مغز استفاده می‌شود.
درمان شکستگی جمجمه
جراحان مغز و اعصاب از آخرین درمان‌های جراحی برای درمان شکستگی‌های جمجمه استفاده می‌کنند و بهترین نتایج ممکن را ارائه می‌دهند.
درمان خاص برای شکستگی توسط جراح مغز و اعصاب با در نظر گرفتن چندین عامل است که عبارت‌اند از:
- سن بیمار، سلامت کلی و سابقه پزشکی
- شدت شکستگی
- نوع شکستگی
هدف از درمان شکستگی جمجمه کنترل درد، ارتقاء بهبود و جلوگیری از عوارض است. برای اکثر شکستگی‌های جمجمه، که شکستگی‌های خطی هستند، نیازی به مداخله جراحی نیست. در عوض، پزشکان برای کنترل درد و نظارت دقیق در بیمارستان دارو تجویز می‌کنند.
ممکن است برای ترمیم شکستگی‌های مرکب، شکستگی‌های خرد شده و برخی از انواع شکستگی‌های بسته و همچنین برای بخیه زدن هرگونه پارگی در جمجمه و پوست سر، به جراحی نیاز باشد.
تشخیص صحیح برای تمایز بین شکستگی‌های جمجمه که نیاز به درمان جراحی دارند و نیازی به آن ندارند و در نتیجه برای جلوگیری از عوارض احتمالی بسیار مهم است. انواعی جراحی عبارت‌اند از:
جراحی به کمک کامپیوتر (CAS)
جراحی به کمک کامپیوتر (Computer-Assisted Surgery – CAS)، روش تازه‌ای برای انجام عمل‌های جراحی با دقت بالا ارائه می‌دهد و به ویژه در موارد پیچیده مانند شکستگی جمجمه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، به کمک نرم‌افزارهای پیشرفته و تصاویر سه‌بعدی که قبل و حین جراحی تهیه می‌شوند، جراح با دیدی وسیع‌تر و با دقتی فراتر از حد معمول، تصمیم‌گیری می‌کند. CAS به جراح اجازه می‌دهد که مسیرهای عمل جراحی را با کمترین آسیب به بافت‌های سالم و با بیشترین حفاظت از نواحی حیاتی مغز طراحی کند. این عملیات مدل‌های پیش‌بینی‌کننده را برای نتایج جراحی به کار می‌گیرد، به گونه‌ای که می‌تواند به بهبود عاقبت درمانی و کاهش زمان ریکاوری پس از جراحی کمک کند.
میکروسرجری
میکروسرجری، نوعی جراحی است که به استفاده از میکروسکوپ جراحی برای افزایش دقت ویژه نیاز دارد. این جراحی برای عمل‌های در مقیاس بسیار کوچک مانند اعصاب و رگ‌های خونی به کار می‌رود. در مورد شکستگی جمجمه، میکروسرجری امکان اصلاح بافت‌های آسیب‌دیده با احتیاط بیشتر و خطر کمتر را فراهم می‌آورد. این روش امکان تداخل جراحی را در نواحی دقیق و حساس از جمله جمجمه و مغز را می‌دهد. در نتیجه به جراح کمک می‌کند تا عملیات دقیق‌تری با کمترین آسیب ممکن به بافت‌های اطراف آسیب‌دیده انجام دهد. همچنین، برای بیمارانی با شکستگی‌های پیچیده جمجمه، میکروسرجری می‌تواند سرعت بهبودی و کیفیت حیات بعد از جراحی را بهبود بخشد.
کلام پایانی
در انتها، می‌توانیم با قدرت بیان کنیم که اگرچه ممکن است جلوگیری از تمام آسیب‌ها امکان‌پذیر نباشد، ولی دانش و آمادگی می‌تواند تفاوت‌های چشمگیری ایجاد کند. آموزش درباره علائم، سریع عمل کردن در هنگام بروز حوادث و ارجاع به مراقبت‌های پزشکی تخصصی، می‌تواند از عواقب دائمی و حتی مرگ جلوگیری کند. به یاد داشته باشیم، سلامت مغز از سلامت جمجمه آغاز می‌شود؛ پس باید نسبت به محافظت از آن، مسئولیت‌پذیر باشیم.
سوالات متداول
عواقب پزشکی بلندمدت به شدت شکستگی بستگی دارد و ممکن است شامل نقص‌های عصبی دائمی، انواع سردردهای مزمن یا در موارد شدید، تغییرات شخصیتی یا کاهش توانایی‌های شناختی باشد.
اگر شکستگی از نوع باز باشد، قابل مشاهده است، در صوتی که در حالت دیگ هیچ زخمی وجود ندارد.
