از کجا بفهمیم پارکینسون داریم؟

بیماری پارکینسون یکی از شایع‌ترین اختلالات سیستم عصبی است که معمولا به‌صورت تدریجی ظاهر می‌شود و در ابتدا با علائمی مانند لرزش خفیف دست، کندی حرکت یا سفتی عضلات بروز پیدا می‌کند. بسیاری از افراد، مخصوصا در سنین میانسالی و سالمندی، این علائم را با افزایش سن طبیعی می‌دانند و برای تشخیص و درمان آن اقدام نمی‌کنند. اما تشخیص زودهنگام این بیماری می‌تواند نقش بسیار مهمی در کاهش سرعت پیشرفت علائم و حفظ کیفیت زندگی بیمار داشته باشد. برای تشخیص دقیق و پیگیری تخصصی بیماری‌های مغز و اعصاب از جمله پارکینسون، مراجعه به پزشک متخصص الزامی است. دکتر ابوالحس ارتیاعی، متخصص مغز و اعصاب با تجربه‌ای است که با بهره‌گیری از دانش روز و تجهیزات تشخیصی مدرن، آماده ارائه خدمات تخصصی در زمینه تشخیص و مدیریت بیماری پارکینسون به بیماران است.

بیماری پارکینسون چیست؟

پارکینسون یک بیماری مزمن و پیشرونده‌ی عصبی است که بر حرکات بدن تاثیر می‌گذارد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های عصبی خاصی در بخشی از مغز به نام سابستانشیا نایگرا (Substantia Nigra) شروع به تخریب می‌کنند. این سلول‌ها مسئول تولید ماده‌ای به نام دوپامین هستند؛ ماده‌ای حیاتی که به کنترل حرکات بدن کمک می‌کند. با کاهش دوپامین، مغز دیگر نمی‌تواند سیگنال‌های حرکتی را به‌درستی منتقل کند و در نتیجه، فرد دچار لرزش، کندی حرکت، سفتی عضلات و مشکلات تعادل می‌شود. بیماری پارکینسون به‌صورت تدریجی ظاهر می‌شود و معمولا پس از ۵۰ سالگی شروع شده و در مردان بیشتر از زنان است.

علائم اولیه بیماری پارکینسون چیست؟

علائم بیماری پارکینسون در افرد مختلف متفاوت است و معمولا لرزش دست و اندام‌ها از مهم‌ترین و شایع‌ترین علائم و نشانه‌های این بیماری است. البته هر لرزشی نشانه پارکینسون نیست. اما اگر لرزش به شکل یک‌طرفه، در حالت استراحت و همراه با کندی حرکت یا سفتی عضلات باشد، باید حتما توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب بررسی شود. در ادامه با مهم‌ترین علائم بیماری پارکینسون آشنا خواهید شد:

لرزش در اندام‌ها

لرزش (Tremor) یکی از اولین و شایع‌ترین علائم بیماری پارکینسون است و معمولا در مراحل ابتدایی بیماری ظاهر می‌شود. این لرزش‌ها به دلیل کاهش تولید دوپامین در مغز ایجاد می‌شوند. بر خلاف بسیاری از لرزش‌های دیگر، لرزش پارکینسونی زمانی بیشتر دیده می‌شود که اندام بی‌حرکت است، مثلا هنگام نشستن یا در حال استراحت بیشتر می‌شود و لرزش‌ها معمولا از یک دست یا انگشتان یک طرف شروع می‌شوند و به مرور به سمت دیگر بدن هم گسترش پیدا می‌کنند. در هنگام انجام فعالیت یا حرکت دادن اندام، لرزش معمولا کاهش می‌یابد یا موقتا متوقف می‌شود. 

کندی حرکات و احساس سنگینی

در بیماران مبتلا به پارکینسون، حرکات ساده‌ای که قبلا به‌صورت طبیعی و سریع انجام می‌شد، به‌تدریج کند، سخت و زمان‌بر می‌شوند و فرد هنگام راه رفتن، بلند شدن از صندلی یا حتی در حرکات ظریفی مثل بستن دکمه یا نوشتن، احساس می‌کند حرکاتش کند، سنگین و غیرطبیعی شده‌است. دوپامین نقش مهمی در کنترل سرعت، روانی و دقت حرکات بدن دارد. وقتی سطح آن پایین می‌آید، مغز نمی‌تواند فرمان‌های حرکتی را به‌درستی ارسال کند.

سفتی عضلات

سفتی عضلات می‌تواند از علائم بیماری پارکینسون باشد که معمولا با لرزش و کندی حرکت ظاهر می‌شود. این علامت می‌تواند باعث محدود شدن حرکات، احساس درد و خستگی مزمن در بیماران شود. در پارکینسون، سفتی عضلات به این صورت است که حتی زمانی که بیمار قصد حرکت ندارد، عضلات بدن او در حالت انقباض غیرطبیعی و مداوم باقی می‌مانند. این وضعیت باعث می‌شود حرکت دادن مفاصل و اندام‌ها سخت، دردناک یا غیرطبیعی باشد. سفتی عضلات می‌تواند به‌تدریج پیشرفت کند و با سایر علائم پارکینسون همراه شود. اگر همراه با علائمی مانند کندی حرکت، لرزش در حالت استراحت یا اختلال تعادل باشد، باید حتما به پزشک مغز و اعصاب مراجعه کرد.

اختلال در حفظ تعادل بدن

اختلال در تعادل بدن یا همان بی‌ثباتی (Postural Instability) از علائم بیماری پارکینسون است. این علامت اغلب در مراحل میانی تا پیشرفته بیماری ظاهر می‌شود و یکی از مهم‌ترین دلایل زمین خوردن ناگهانی بیماران است. در مغز انسان، سیستم‌های مختلفی مانند مخچه، گانگلیون‌های پایه و دوپامین در هماهنگی عضلات و حفظ تعادل نقش دارند. در بیماری پارکینسون، با کاهش دوپامین، سیستم عصبی نمی‌تواند به‌درستی حرکات بدن را هماهنگ کند. نتیجه این اختلال، ناتوانی در ایستادن، کاهش واکنش به تغییر موقعیت و افزایش احتمال زمین خوردن است. اختلال در تعادل بدن نه‌تنها خطر آسیب فیزیکی مانند شکستگی استخوان را بالا می‌برد، بلکه باعث ترس از راه رفتن، کاهش تحرک و افسردگی در بیماران می‌شود. به همین دلیل، تشخیص و کنترل به‌موقع آن بسیار مهم است.

بی حسی حالات چهره

کاهش دوپامین در مغز باعث اختلال در کنترل عضلات حرکتی بدن از جمله عضلات صورت می‌شود. نتیجه این اختلال، کاهش حرکات ناخودآگاه چهره است؛ مثل لبخند زدن، اخم کردن، یا بالا رفتن ابروها. به همین دلیل، چهره‌ی فرد ممکن است بی‌روح، بی‌احساس یا یکنواخت به نظر برسد. اگر در خود یا اطرافیانتان کاهش حالات طبیعی چهره را همراه با علائمی مانند کندی حرکت، لرزش یا سفتی عضلات مشاهده می‌کنید، بهتر است برای ارزیابی تخصصی به پزشک مغز و اعصاب مراجعه کنید. 

تغییر در گفتار و صدا

تغییر در صدا و گفتار می‌تواند از نشانه‌های بیماری پارکینسون باشد. این تغییرات معمولا به‌تدریج و همراه با سایر علائم حرکتی مانند لرزش، سفتی عضلات و کندی حرکت ظاهر می‌شوند و می‌توانند روی ارتباط کلامی و کیفیت زندگی بیمار تاثیر منفی بگذارند. همچنین پارکینسون باعث اختلال در عملکرد عضلات کوچکی می‌شود که در حنجره، لب‌ها، زبان و دیافراگم نقش دارند. این اختلال منجر به ضعف در کنترل صدا و گفتار می‌شود و ممکن است فرد نتواند مانند گذشته با قدرت و وضوح صحبت کند.

اختلال تولید بزاق و بلیعدن غذا

بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن، مانند بلع غذا و کنترل بزاق دهان توسط بیماری پارکینسون تحت تاثیر قرار می‌گیرد. این مشکل می‌تواند منجر به خفگی، سرفه‌های مکرر، کاهش اشتها و حتی سوءتغذیه شود. در پارکینسون، به دلیل کاهش دوپامین و درگیر شدن عضلات درگیر در حرکات دهان، زبان و گلو حرکات هماهنگ بلع مختل می‌شوند. همچنین، کندی حرکت و سفتی عضلات باعث می‌شود بیمار در قورت دادن بزاق یا غذا دچار تاخیر یا ناتوانی شود. اختلال در بلع می‌تواند باعث آسپیراسیون (ورود غذا یا بزاق به مجاری تنفسی) و در نتیجه ذات‌الریه شود که یکی از عوارض جدی و حتی خطرناک در بیماران پارکینسونی است. به همین دلیل، توجه به این علائم و پیگیری تخصصی ضروری است.

اختلال خواب

در پارکینسون، هم تغییرات شیمیایی در مغز (کاهش دوپامین و سایر انتقال‌دهنده‌های عصبی) و هم علائم جسمی بیماری، مثل سفتی عضلات، لرزش و درد، باعث می‌شوند خواب شبانه مختل شود. همچنین برخی داروهای مورد استفاده برای درمان پارکینسون نیز می‌توانند الگوی خواب را تحت تاثیر قرار دهند. اختلال خواب می‌تواند منجر به خستگی مزمن، ضعف تمرکز، تحریک‌پذیری و افزایش شدت سایر علائم بیماری شود. همچنین کیفیت پایین خواب در شب، می‌تواند موجب افزایش خطر زمین خوردن، افسردگی و ضعف سیستم ایمنی شود.

مشکلات شناختی و حافظه

اختلالات شناختی شامل عدم عملکرد صحیح مغز در توجه، تمرکز، حافظه، حل مسئله، تصمیم‌گیری و قضاوت می‌شود. این مشکلات می‌توانند خفیف باشند یا در برخی موارد پیشرفت کرده و به شکل زوال عقل پارکینسونی (Parkinson’s Dementia) ظاهر شوند. اگر فرد مبتلا به پارکینسون دچار فراموشی، گیجی یا کاهش تمرکز شده است، بهتر است این علائم را جدی بگیرید و با پزشک مغز و اعصاب مشورت کنید. مداخله به‌موقع می‌تواند به کنترل روند پیشرفت اختلالات شناختی و حفظ کیفیت زندگی کمک کند.

چه تفاوتی بین لرزش معمولی و لرزش پارکینسون وجود دارد؟

لرزش (Tremor) ممکن است به دلایل مختلفی در بدن ایجاد شود، اما لرزش ناشی از بیماری پارکینسون ویژگی‌های خاصی دارد که باعث تفاوت آن نسبت به سایر لرزش‌های دست و اندام‌های بدن می‌شود. به همین دلیل بهتر است با تفاوت لرزش پارکینسون و لرزش معمولی آشنا باشید تا در صورت بروز علائم به موقع به پزشک مراجعه کنید. برخی از تفاوت‌های بین لرزش معمولی و لرزش پارکینسون عبارتنداز:

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

باید بدانید که پارکینسون در صورت عدم درمان می‌تواند مشکلات بسیاری را برای فرد ایجاد کند. به همین دلیل اگر خودتان یا یکی از اطرافیانتان علائمی مانند لرزش دست یا پا در حالت استراحت (به‌خصوص یک‌طرفه)، کند شدن حرکات بدن، سفتی یا خشکی عضلات، اختلال در تعادل یا راه رفتن، تغییر در حالات چهره و مشکل در بلع، خواب یا کنترل بزاق را دارید باید هر چه سریع‌تر به پزشک متخصص مراجعه کنید. اگر هر کدام از علائم بالا به‌صورت مداوم بیش از چند هفته ادامه داشت یا در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد کرد، نباید منتظر ماند. بهترین کار، مشاوره با پزشک مغز و اعصاب (نورولوژیست) است تا بررسی دقیق برای آن انجام شود. مراجعه به موقع به پزشک می‌تواند در کاهش علائم، افزایش کیفیت زندگی بیمار و پیشگیری از عوارض خطرناک مثل افتادن یا زوال عقل جلوگیری کند. دکتر ابوالحسن ارتیاعی تا به امروز توانسته کمک زیادی به بیماران مبتلا به پارکینسون کند و علائم این بیماری را به میزان قابل توجهی در آن‌ها کاهش دهد. 

همچنین بخوانید: آیا بیماری پارکینسون کشنده است؟

پارکینسون چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص بیماری پارکینسون معمولا بر اساس معاینه بالینی توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب انجام می‌شود، زیرا هیچ آزمایش خون یا تصویربرداری خاصی برای تایید قطعی این بیماری وجود ندارد. پزشک ابتدا علائم اصلی پارکینسون مانند لرزش در حالت استراحت، کندی حرکت (برادی‌کینزیا)، سفتی عضلات و اختلال تعادل را بررسی می‌کند. سپس به طور دقیق توانایی حرکت، هماهنگی عضلات و وضعیت تعادل بیمار را ارزیابی می‌کند. گاهی نیز پزشک یک دوره درمان با داروهای دوپامینی (مانند لوودوپا) را شروع می‌کند و در صورت لزوم، با تجویز پزشک تصویربرداری مغزی (مانند MRI) یا سایر آزمایش‌ها برای بررسی بهتر انجام می‌شود. 

همچنین بخوانید: غذاهای مضر برای بیماری پارکینسون

آیا پارکینسون درمان دارد؟

در حال حاضر درمان قطعی برای توقف کامل بیماری پارکینسون وجود ندارد. با این حال، با درمان‌های دارویی، توانبخشی و در مواردی نیز جراحی، می‌تواند علائم آن را تا حد زیادی کنترل کند و کیفیت زندگی بیمار را بهبود ببخشد. معمولا برای درمان پارکینسون از داروهای افزایش‌دهنده دوپامین مانند لوودوپا (Levodopa)، کاربیدوپا، آمانتادین استفاده می‌شود. این داروها باعث کاهش لرزش، کندی حرکت و سفتی عضلات می‌شوند. در برخی از شرایط نیز از داروهای مهارکننده آنزیم (COMT یا MAO-B) مانند سلژیلین یا انتاکاپون کهه باعث تقویت اثر لوودوپا در مغز می‌شوند که استفاده خواهد شد. فیزیوتراپی، گفتاردرمانی، کاردرمانی و مشاوره روانشناسی برای مدیریت اضطراب و افسردگی از دیگر روش‌های درمان است. اگرچه درمان قطعی برای پارکینسون هنوز کشف نشده، اما بیمار می‌تواند با مراجعه منظم به پزشک متخصص، پیگیری درمان‌ و سبک زندگی سالم سال ها با این بیماری به زندگی خود ادامه دهد. 

کلام پایانی

 در ابتدا بیماری پارکینسون با علائمی ساده مانند لرزش خفیف یا کندی حرکت آغاز می‌شود، اما اگر به موقع تشخیص داده شود، می‌توان آن را به‌خوبی مدیریت و کنترل کرد. بی‌توجهی به علائم اولیه می‌تواند روند درمان را سخت‌تر کند.  دکتر ابوالحسن ارتیاعی، متخصص مغز و اعصاب، با تجربه و دانش روز در زمینه‌ی تشخیص و درمان بیماری پارکینسون، آماده ارائه مشاوره و خدمات تخصصی به شما عزیزان است. با مراجعه به مطب دکتر ارتیاعی، قدمی مطمئن در مسیر کنترل بیماری و حفظ کیفیت زندگی خود بردارید. برای دریافت نوبت و مشاوره، همین حالا با شماره 02191300655 تماس بگیرید.

سوالات متداول